4 mity na temat odporności, które uszczuplają Twój portfel.

Początek sezonu przeziębień przyprawia o ból głowy rodziców dzieci w wieku (przed)szkolnym, choć nie tylko ich. Rodzice zarażają się od dzieci, potem zarażają kolegów w pracy, tamci zarażają swoich domowników… Tworzy się błędne koło, które może paraliżować nie tylko życie rodzinne, ale i pracę całych zespołów w biurze. Tę sytuację wykorzystują także producenci specyfików na odporność, intensywnie reklamując swoje produkty. Ich sprzedaż skokowo wzrasta w “sezonie infekcji”. Tak np. w okresie pierwszej fali pandemii COVID-19 Polacy kupili o 40% więcej suplementów diety “wzmacniających odporność” i preparatów witaminy D ¹. 

Jednak czy specyfiki typowo “na odporność” rzeczywiście pomagają uniknąć infekcji? Pytanie pozostaje otwarte. Odporność jest bardzo złożonym mechanizmem, którego nie da się naprawić lub wzmocnić jedną tabletką. To, jak funkcjonuje naprawdę i jakie mity związane z działaniem naszego układu immunologicznego są najczęściej powielanie w sezonie przeziębień, przybliżymy w tym artykule. 

Mit nr 1: To zimna pogoda sprawia, że zaczynamy chorować. 

Owszem, kiedy temperatura powietrza się obniża, obserwuje się więcej przypadków przeziębień i infekcji, jednak nie są one bezpośrednio spowodowane zimnem. Prawdziwych przyczyn infekcji w tym okresie jest kilka. Kumulując się, sprawiają, że często przeziębiamy się pod koniec lata, jesienią i na początku wiosny ^2,3. Po pierwsze, niższa temperatura powietrza stwarza lepsze warunki dla namnażania się wirusów, które wywołują przeziębienia (np. rinowirusów).

Po drugie, zimna pogoda sprawia, że coraz więcej czasu spędzamy w zamkniętych przestrzeniach, gdzie wirusy, które się namnożyły, mają idealne warunki do rozprzestrzeniania się pomiędzy ludźmi. Po trzecie, kontakt z zimnem i ogrzewaniem (także tym z klimatyzacji) sprawia, że śluzówki, czyli pierwsza linia obrony przed infekcjami w naszym organizmie, stają się bardziej suche i w efekcie – mniej odporne na działanie patogenów. Wyjście – pić jak najwięcej wody i spędzać mniej czasu w zamkniętych zatłoczonych przestrzeniach, a także dbać o higienę rąk. 

Mit nr 2: Dla mocnej odporności wystarczy kupić syropek.

System odpornościowy jest bardzo skomplikowanym mechanizmem. Pod względem złożoności ustępuje tylko mózgowi. I tak samo, jak nie ma jednej tabletki, która przywracałaby skuteczność naszym procesom myślowym, tak samo nie da się wzmocnić odporności samym syropem czy jedną witaminą. Działanie układu immunologicznego opiera się na wspólnej pracy miliardów(!) komórek odpornościowych i przekazywaniu sygnałów pomiędzy nimi. Układ immunologiczny posiada własną pamięć i zdolność do rozpoznawania wrogów, a także wytwarzania broni przeciwko nim. Cała ta praca angażuje różne organy i części naszego ciała, m.in. szpik kostny, krew, chłonkę, jelita itd ⁴.

Gdyby całą tą orkiestrą mógł dyrygować jeden lek czy suplement diety, nikt z nas nigdy by nie chorował. Natomiast to, co możesz zrobić – zadbać o holistycznie o potrzeby swojego organizmu. Przede wszystkim – dostarczając mu wszystkie niezbędne składniki odżywcze (w postaci urozmaiconej diety i mądrej suplementacji, która pomaga uzupełniać niedobory). Równie ważny jest jakościowy sen i odpoczynek, a także niezbędna dawka aktywności fizycznej. Holistyczne dbanie o fundamentalne potrzeby naszego organizmu przez cały rok jest podstawą właściwego funkcjonowania wszystkich jego układów, w tym immunologicznego. 

Mit nr 3: Im silniejszą mamy odpornośc, tym lepiej.

Jak już zostało powiedziane wyżej, układ immunologiczny jest bardzo skomplikowany. W jego ramach działają nie tylko “żołnierze” zwalczający patogeny, lecz także specjalne mechanizmy blokujące lub osłabiające ich atak w odpowiednim momencie ⁵. System odpornościowy ocenia efektywność swoich działań i na pewnym etapie wysyła do żołnierzy (komórek odpornościowych) sygnał “stop”.

Jeśli to się nie odbywa (z różnych przyczyn), zbyt intensywne działania odporności mogą obrócić się przeciwko gospodarzowi – np. w postaci burzy cytokinowej, stresu oksydacyjnego lub chorób autoimmunologicznych (m.in. reumatoidalnego zapalenia stawów, stwardnienia rozsianego, celiakii, łuszczycy) ⁶. Jeśli chcemy chorować mniej, naszym celem nie powinno być szukanie najsilniejszego środka w aptece na wzmocnienie odporności, tylko wsparcie jej optymalnego działania. Sprawnie działający układ immunologiczny to taki, który potrafi szybko rozpoznać wroga i zneutralizować go za pomocą odpowiedniej broni (nie zawsze potrzebujemy tej najcięższej).

Mit nr 4: Podwyższona temperatura ciała to znak, że odporność nie daje rady. 

Gorączka, szczególnie u dzieci, kojarzy się większości z nas negatywnie. Kiedy widzimy na termometrze podwyższenie temperatury, często odruchowo sięgamy po środki ją obniżające. Jednak gorączka w sytuacji przeziębienia, grypy lub infekcji jest naturalnym mechanizmem, który oznacza, że w tym czasie trwa walka systemu odpornościowego z patogenami. Ten mechanizm jest pomocny ⁷ z kilku powodów. Po pierwsze, gorączka powoduje wydzielanie określonych rodzajów białek w naszym organizmie, które z kolei włączają i wyłączają specyficzne geny stymulujące układ immunologiczny ⁸.

Po drugie, podwyższona temperatura ciała stwarza niekorzystne warunki dla rozmnażania się wrogich wirusów i bakterii ⁹. Czy to oznacza, że w ogóle nie potrzebujemy środków przeciwgorączkowych? Oczywiście że nie, jednak zanim zastosujemy któryś z nich, warto dać organizmowi szansę i trochę czasu na walkę z infekcją. Często to oznacza tylko (i aż) tyle, że potrzebujemy chwili relaksu i odpoczynku. Kryterium oceny może być np. to, jak się czujemy. Jeśli znosimy liczbę 38 czy nawet 39 na termometrze całkiem normalnie, być może nie potrzebujemy leków przeciwgorączkowych. Jeśli natomiast temperatura cały czas się podwyższa i sprawia, że czujemy się bardzo źle, to oznacza, że warto wspomóc się leczeniem farmakologicznym w porozumieniu z lekarzem.

Bibliografia:

1.  K. Redmerska, “Polacy w pandemii uwielbiają kupować suplementy diety”, prawo.pl, 28 grudnia 2021r.
2. Jamie Aske, “What's the link between cold weather and the common cold?”, 23 października 2018r., medicalnewstoday.com.
3. Why People Get Sick When the Seasons Change (and How to Avoid It!), 10 kwietnia 2018r., Wilson Medic One, wilsonmedicone.com.au.
4. Dettmer, “Immune - A Journey into the Mysterious System That Keeps You Alive”, 2021, Hodder & Stoughton.
5. Blach-Olszewska Z, Leszek J. Mechanisms of over-activated innate immune system regulation in autoimmune and neurodegenerative disorders. Neuropsychiatr Dis Treat. 2007 Jun;3(3):365-72.
6. Is Your Immune System Unhealthy? Why Things Can Go Wrong, 7 grudnia 2016r, Cleveland Clinic, health.clevelandclinic.org.
7. Maria Cohut, Why fever can be your friend in times of illness, 14 marca 2022r., Medical News Today, medicalnewstoday.com.
8. V. Harper, D. J. Woodcock, C. Lam et al, Temperature regulates NF-κB dynamics and function through timing of A20 transcription, May 14, 2018, PNAS, 115 (22) E5243-E5249.
9. What causes a fever?, Scientific American, 21 listopada 2005r, scientificamerican.com.