Ciąża po 40-tce. Czego się spodziewać?

Choć wskaźniki urodzeń (te w Europie) regularnie spadają, a kolejni eksperci wieszczą zapaść demograficzną, istnieje trend, który wciąż przybiera na sile. To coraz większa liczba kobiet, które decydują się na ciążę po 40. roku życia. W Unii Europejskiej liczba matek po 40. roku życia zwiększyła się dwukrotnie między 2001 i 2020 rokiem – z 2,4% w 2001 roku do 5,5% w roku 2020 ¹. Podobne wnioski płyną z analizy danych w Stanach Zjednoczonych. Tutaj widać wyraźną, tak jak w Europie, tendencję wzrostową w tym zakresie. Z danych CDC (Centers for Disease Control and Prevention) wynika, iż liczba kobiet, które rodzą po czterdziestce, między 1990 i 2012 rokiem zwiększyła się dwukrotnie ².

Coraz więcej kobiet decyduje się na późniejszą ciążę.

Wciąż słyszymy, że na ciążę, zwłaszcza pierwszą, najlepszy czas jest między 20. i 30. rokiem życia. Na pewno – przed 35. Zdarza się – wcale nierzadko – że ciąże kobiet, które już ukończyły 35. rok życia, określane są mianem „geriatrycznych“. To dlatego, że po 30. spada płodność, a ciąże kobiet w tym wieku częściej wiążą się z wieloma ryzykami zdrowotnymi. Jednak rozwój medycyny, większa (w Polsce: przynajmniej teoretycznie) dostępność badań prenatalnych i wysoki poziom tego rodzaju diagnostyki sprawiają, że coraz więcej kobiet decyduje się na późniejsze ciąże. Powody są różne: problemy z płodnością, stabilizacją rodzinną i zawodową czy obawa przed odpowiedzialnością. Zdarza się, że kobieta dopiero w okolicach 40. roku życia czuje się gotowa na dziecko.

W mediach, zarówno tych ogólnego nurtu, jak i parentingowych, to często poruszany problem. Kiedy dociera do nich wiadomość, że któraś z dojrzałych, znanych kobiet, spodziewa się dziecka, ciąża jest uważnie śledzona, a opinie – różne. Tak było w przypadku chociażby amerykańskiej aktorki Cameron Diaz, która pierwsze dziecko urodziła w wieku 47 lat. 

Z jednej strony w tekstach na ten temat podkreśla się, że po 40-tce zachodzi wiele zmian w ciele, sił jest mniej, a dziecko wymaga przecież ogromnych nakładów w każdym sensie. Nie brakuje też głosów, że to po prostu za późno, a rodzice będą postrzegani jako „dziadkowie“. To się jednak, na szczęście, zmienia, bo takie komentarze to nic innego, jak kolejna odsłona ageizmu. 

Ginekolog i autor książek, m.in. bestsellerowej pozycji „Uspokój swoje hormony“, dr Tadeusz Oleszczuk, uważa, że krytykowanie ciąż po 40-tce nie ma uzasadnienia: „Coraz więcej kobiet po czterdziestce decyduje się na ciążę, wyraźnie obserwuję to w gabinecie – i bardzo dobrze! Owszem, płodność spada, ale jest, więc jaki jest problem? Warto podkreślić, że statystycznie więcej dzieci z zaburzeniami/ nieprawidłowościami genetycznymi rodzi się u młodszych kobiet, bo takich ciąż jest po prostu więcej“. Dodaje, że najważniejszy jest „research“ i przygotowanie.

Co trzeba wiedzieć o ciąży po 40-tce? 

Dr Tadeusz Oleszczuk zaleca kobietom w okolicy 40. roku życia planującym dziecko przede wszystkim dobre przygotowanie: “Ja zalecam pacjentkom wykonanie szeregu badań krwi, a w tym tzw. onkopakietu, czyli sprawdzenie poziomu 6 minerałów: cynku, selenu, ołowiu, miedzi, kadmu i arsenu. Wyniki dają nam obraz stanu organizmu, ryzyka zapadnięcia na nowotwory. Jeśli badania wychodzą optymalnie, to praktyczne ryzyko raka jest zerowe, ale jeśli wyniki przekraczają normy, to działamy. Robimy morfologię, możemy zbadać geny, żeby zobaczyć, gdzie w ogóle jesteśmy z holistyczną oceną zdrowia. Stwierdzone niedobory witamin i minerałów uzupełniamy. W ciążę trzeba wejść z jak najlepszymi parametrami. Pamiętajmy też, że wiele zależy od jakości plemników – ryzyko pojawienia się zaburzeń genetycznych w 40% zależy od mężczyzny”. 

Co najmniej kilka miesięcy przed ciążą warto zacząć przyjmować kwas foliowy (najlepiej aktywną jego postać) i inne składniki, zalecane na etapie starań o dziecko (więcej o tym, co warto suplementować, planując ciążę, przeczytasz w tym artykule). Dr Tadeusz Oleszczuk zwraca uwagę na fakt, że w wielu sytuacjach kobieta po 40-tce jest lepiej przygotowana na ciążę od 20-latki, która nagle dowiaduje się, że już jest w ciąży. 

“Trzeba pamiętać, że u 40-latki owulacja nie pojawia się co miesiąc, tylko co 2-3. Czasem – 2-3 razy w roku. Ale powtarzam: na wszystko można się przygotować. Mam pacjentki, które rodzą w wieku 47 lat i planują kolejne dziecko. Obalmy ten głupi przesąd, że na ciążę po 40-stce jest za późno” – dodaje. 

Ciąża po 40-tce – jakie są korzyści?

Bywa, że korzyści z późnej ciąży przeważają. Najbardziej oczywiste z nich to – często – ustabilizowana sytuacja zawodowa i związana z nią dobra pozycja finansowa oraz możliwość poświęcania dziecku większej ilości czasu w porównaniu do rodziców (oczywiście głównie matek) na dorobku. Są też i inne korzyści, o których mówi się rzadko. Należą do nich przede wszystkich korzyści zdrowotne – mniejsze ryzyko szybkiej utraty możliwości poznawczych przez matkę ³, dłuższe życie i lepsze możliwości edukacyjne dzieci, które osiągają lepsze wyniki chociażby w szkolnych testach (w porównaniu do dzieci młodszych matek ⁴). Jak wynika z badań, jest wyraźny związek między późną ciążą i większymi szansami matki na dożycie wyjątkowo sędziwego wieku ⁵.

Ryzyka związane z ciążą po 40-tce. 

Są jednak i ryzyka – wcale niemałe. Wciąż, z medycznego punktu widzenia, ciąża po 40. roku uważana jest za ryzykowną i z tego powodu powinna być wyjątkowo uważnie prowadzona. To między innymi z powodu podwyższonego ryzyka pojawienia się wysokiego ciśnienia i stanu przedrzucawkowego, cukrzycy, poronienia, małej masy urodzeniowej dziecka oraz ryzyka wad płodu. Zespół Downa jest, spośród abberacji chromosomowych, tą najczęstszą. Średnia częstość występowania na świecie wynosi 1/700 urodzeń, a jednym z czynników ryzyka jest wiek matki. W przypadku ciężarnej w 36. roku życia ryzyko wynosi 1/300, w 40. roku życia – 1/100, zaś po 45. roku życia – 1/20 ⁶. 

Mimo postępu medycyny, większej dostępności i popularności procedur in vitro oraz możliwości skorzystania z banków spermy czy zamrożenia jajeczek, trzeba pamiętać, że płodność kobiety znacząco spada po 35. roku życia. Z danych Amerykańskiego Stowarzyszenia Ginekologów i Położników wynika, że liczba jajeczek spada z 27 tysięcy w wieku 37 lat do zaledwie tysiąca w wieku 51 lat ⁷. Z tego powodu wiele par, które na dziecko decydują się później, ma problemy z zajściem w ciążę. 

Jeśli się udało, sama ciąża także może być wyzwaniem, choć jest wiele kobiet po 40-tce, które opowiadały, że przez 9 miesięcy, poza standardowymi dolegliwościami, czuły się dobrze. Trzeba jednak pamiętać, że w tym wieku kości i stawy zmieniają się, a dodatkowe kilogramy w ciąży mogą sprawić, że czterdziestolatki i starsze kobiety będą bardziej odczuwać dyskomfort. Ponieważ rośnie ryzyko stanu przedrzucawkowego, lekarze rekomendują w takich sytuacjach cesarskie cięcie. 

Są więc ryzyka i wiele niedogodności. Są też i plusy, które dostrzega coraz więcej tych dojrzałych matek na całym świecie. Ważne, by planując ciążę po 40. roku życia, ocenić indywidualnie wszystkie plusy i minusy i podejść do tematu świadomie.

Bibliografia:

1. “Older mothers”, Eurostat, dostęp 4 sierpnia 2022r., ec.europa.eu. 
2. T.J. Mathews, M.S.; and Brady E. Hamilton, Ph.D., First Births to Older Women Continue to Rise, NCHS Data Brief No. 152, May 2014, www.cdc.gov.
3. Roksana Karim PhD, MBBS, Ha Dang PhD, Victor W. Henderson MD et all, “Effect of Reproductive History and Exogenous Hormone Use on Cognitive Function in Mid- and Late Life”, J Am Geriatr Soc 64: 2448- 2456, 2016.
4. Barclay, K. and Myrskylä, M. (2016), Advanced Maternal Age and Offspring Outcomes: Reproductive Aging and Counterbalancing Period Trends. Population and Development Review, 42: 69-94.
5. Sun F, Sebastiani P, Schupf N, Bae H, Andersen SL, McIntosh A, Abel H, Elo IT, Perls TT. Extended maternal age at birth of last child and women's longevity in the Long Life Family Study. Menopause. 2015 Jan;22(1):26-31.
6. dr med. Dorota Gieruszczak-Białek, “Co to jest Zespół Downa i jakie są jego przyczyny?”, Medycyna Praktyczna dla pacjentów, mp.pl., 17 listopada 2016r.
7. “Female Age-Related Fertility Decline”, The Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine, The American College of Obstetricians and Gynecologists, marzec 2014, acog.org.