Czy aromaterapia działa?

Celebryci, influencerzy, koledzy z pracy i po prostu znajomi – coraz więcej osób używa olejków eterycznych. Aromaterapia, choć znana z czasów starożytnych, przeżywa prawdziwy boom w XXI wieku, gdy każdy szuka naturalnego sposobu na walkę z zarazkami i poprawę humoru. Jednak wiele osób myśli, że olejki zapachowe to rodzaj perfum, i nie zdaje sobie sprawy z mocy tych malutkich “pachnidełek”. 

Czy aromaterapia to tylko przyjemny zapach?

Aromaterapia to nie tylko wdychanie olejków eterycznych, ale też używanie ich na wiele innych sposobów. Olejki działają na organizm nie tylko poprzez zmysł węchu. Proces jest dwutorowy:

• oddziałują na mózg i stan emocjonalny poprzez zapach (o tym mechanizmie przeczytasz w osobnym artykule) 
• działają na poziomie chemicznym – cząsteczki olejków eterycznych przenikają do skóry, krwiobiegu, narządów i mogą m.in. zabijać bakterie, wirusy, grzyby, działać odkrztuszająco, przeciwbólowo ¹.

Olejki eterycznie są czasem określane jako “krew roślin” ² .Te naturalne powstają z różnych ich części – kwiatów, nasion, łodyg, korzeni, kory, igieł, skórki owoców, żywicy drzew. Rośliny chowają je w mikroskopijnych gruczołach. Jeśli na przykład przytniemy łodygę czy liść, wydostaną się na zewnątrz. Tak samo, jak człowiekowi zaczyna lecieć krew po przecięciu palca. U roślin olejki pełnią podobne funkcje. “Dezynfekują” miejsce uszkodzenia, zabijają bakterie, naprawiają miejsce uszkodzenia, regenerują tkanki. Mają i inne zadania. Mogą np. odstraszać szkodniki i drapieżniki swoim zapachem czy przyciągać owady zapylające.

Co wyróżnia olejki eteryczne, używane do aromaterapii?

Przede wszystkim ich skomplikowana budowa chemiczna i właściwości. Każdy naturalny olejek eteryczny ma w składzie od kilkudziesięciu do kilkuset substancji ³. Większości z nich naukowcy nie są w stanie odtworzyć w laboratorium. W 1 kropli takiego olejku jest 40.000 razy więcej molekuł niż komórek w całym ciele człowieka ⁴. 

Olejki eteryczne są rozpuszczalne w tłuszczach, dlatego mogą m.in. przenikać przez membrany komórek patogenów i niszczyć je ⁵. Łatwo dostają się też do głębszych warstw skóry, gdzie nie docierają inne syntetyczne środki ⁶. Wystarczy jeden wdech z buteleczki z olejkiem, by aromatyczne cząsteczki trafiły do naczyń krwionośnych w płucach i przez krew przedostały się do innych części naszego ciała ⁷.

Który sposób stosowania aromaterapii i olejków eterycznych jest najlepszy?

Europa ma bardzo bogatą historię stosowania substancji zapachowych w celu poprawy samopoczucia i zdrowia. Jeśli mówimy o czasach współczesnych, to najdalej posunęli się w tym zakresie Francuzi. Od lat 30-tych XX wieku aktywnie wykorzystują olejki eterycznie – doustnie, doodbytniczo, dopochwowo, poprzez skórę i drogi oddechowe. Podejście angielskie natomiast jest przede wszystkim kojarzone z zastosowaniem olejków eterycznych w masażach i nanoszeniem ich w rozcieńczonej postaci na skórę. Istnieje też “szkoła niemiecka”, która skupia się na wdychaniu olejków eterycznych. Jest to najszybszy sposób dostarczenia substancji aktywnych do krwiobiegu.

Najlepiej jest dobierać odpowiedni sposób w zależności od naszych potrzeb i konkretnego problemu, który chcemy rozwiązać za pomocą aromaterapii. 

• Inhalacje.

• Rozpylanie olejków w powietrzu.

Jest zalecane najczęściej w celu poprawy koncentracji i humoru, ale także wspomagająco podczas infekcji dróg oddechowych. Tej metody także używamy, jeśli chcemy, żeby w naszym pomieszczeniu po prostu ładnie pachniało. Do rozpylania olejków używa się specjalnych dyfuzorów, ale też kominków ze świeczką i różnego rodzaje zawieszek na szyję, przypinek do ubrań, biżuterii aromatycznej itp.

• Nanoszenie olejków na skórę.

Ta metoda jest najczęściej używana w kosmetyce. Na przykład podczas pielęgnacji skóry tłustej, walki z łupieżem, w chorobach skórnych (trądzik, łuszczyca, infekcje grzybicze). Będzie pomocna w gojeniu ran, przy ukąszeniach i użądleniach owadów, a także w przypadku bólu menstruacyjnego, bólu mięśni, nerwów lub stawów. Olejki eteryczne należy koniecznie rozcieńczyć i nanieść na skórę jak najbliżej chorego miejsca lub wykonać masaż. 

Jeśli chcemy posmarować olejkami twarz, trzeba 2 krople wybranego olejku wymieszać z łyżeczką oleju (np. z pestek winogron, arganowy, z krokosza, z pestek dyni) lub żelu aloesowego. W przypadku masażu ciała do 1 łyżeczki oleju roślinnego można dodać 5 kropli olejku eterycznego. Jeśli chcemy złagodzić ból, koncentracja olejku eterycznego może być większa - od 7 do 20 kropli na 1 łyżeczkę oleju roślinnego.

• Wanny aromatyczne.

Można je stosować w przypadku przeziębień, pielęgnacji skóry, poprawy humoru, rozluźnienia się. Ważne, by olejki eteryczne nie wlewać bezpośrednio do wody, bo nie są w niej rozcieńczalne. Najpierw należy wymieszać 8-10 kropli olejku np. z płynem do kąpieli, a następnie wprowadzić mieszankę do wody. 

• Przyjmowanie olejków eterycznych doustnie, dopochwowo, doodbytniczo.

Spożywanie olejków budzi wiele kontrowersji ze względu na kwestie bezpieczeństwa. Dlatego nie zalecamy próbowania tej metody bez konsultacji z zaufanym specjalistą. W celu stosowania aromaterapii doodbytniczo robi się specjalne naturalne czopki, tu również przyda się pomoc aromaterapeuty. Przy infekcjach intymnych tampony nasącza się odpowiednio przygotowaną mieszanką z olejkami eterycznymi, ale i tu niezbędna jest konsultacja, żeby sobie nie zaszkodzić. 

Czy aromaterapia ma potwierdzone naukowo działanie?

Aromaterapii zarzuca się to, że nie może się pochwalić badaniami klinicznymi prowadzonymi na szeroką skalę. Ale to nie oznacza, że nie ma dowodów naukowych na to, że działa.

Właściwości farmakologiczne olejków eterycznych sprawiają, że niektóre z nich mogą być pomocne na lęk, stres, zmęczenie, bezsenność, wyczerpanie psychiczne, bóle różnego rodzaju i pochodzenia ^8,9. Substancje zawarte w olejkach potrafią zabijać:

• bakterie (m.in. paciorkowca, pałeczki Salmonelli, E.coli ¹⁰), 
• drożdżaki (np. Candida albicans) i mogą być w tym bardziej skuteczne od powszechnie używanych leków ¹¹,
• pleśń (np. Aspergillus niger ¹²),
• wirusy (np. wirus oprzyszczki typu 1, grypa, adenowirusy, echowirusy, Coxsackie, polio ¹³).

Dzięki swoim właściwościom antybakteryjnym i antyseptycznym olejki eteryczne uratowały życie wielu żołnierzom. Podczas I wojny światowej i I wojny indochińskiej w sytuacjach, gdy brakowało leków, olejki były używane do odkażania ran ¹⁴. Obecnie są obiecującym kandydatem alternatywnym dla syntetycznych leków, gdyż coraz więcej drobnoustrojów rozwija antybiotykooporność ^{15, 16, 17}. Olejki eteryczne w odróżnieniu od antybiotyków mają setki substancji w składzie, które działają synergicznie. Dlatego bakterie nie mogą rozwinąć oporność na ich działanie. 

Bibliografia:

1. Dhifi W., Bellili S., Jazi S., Bahloul N., Mnif W., “Essential Oils' Chemical Characterization and Investigation of Some Biological Activities: A Critical Review”. Medicines (Basel). 2016r.
2. Goldberg J., “More Than A Scent: Essential Oils Aid The Immune System”. Huffpost Blog, 6 września 2011r.
3. Dhifi W., dz.cyt.
4. Steward D., “Essential oils and blood-brain barrier”. Dostęp 5 stycznia 2021r. 
5. Cherrat L., Dumas E., Bakkali M., i inni, “Effect of Essential Oils on Cell Viability, Membrane Integrity and Membrane Fluidity of Listeria innocua and Escherichia coli”. Journal of Essential Oil Bearing Plants, 2016r.
6. Herman A., Herman A.P., “Essential oils and their constituents as skin penetration enhancer for transdermal drug delivery: a review”. J Pharm Pharmacol. 2015r.
7. Tisserand R., “How Essential Oils Work in the Body”, online course, Tisserand Institute, 2016r.
8. Babar A., Al-Wabel N.A., Shams S. i inni, “Essential oils used in aromatherapy: A systemic review”, Asian Pacific Journal of Tropical Biomedicine, 2015r.
9. Perry N., Perry E., “Aromatherapy in the management of psychiatric disorders: clinical and neuropharmacological perspectives”. CNS Drugs. 2006r.
10. Nazzaro F., Fratianni F., De Martino L., Coppola R., De Feo V., “Effect of essential oils on pathogenic bacteria. Pharmaceuticals (Basel)”. 2013r.
11. Bona E., Cantamessa S., Pavan M., Novello G., Massa N., Rocchetti A., Berta G., Gamalero E., “Sensitivity of Candida albicans to essential oils: are they an alternative to antifungal agents?” J Appl Microbiol. 2016r.
12. Pawar V.C., Thaker V.S., “In vitro efficacy of 75 essential oils against Aspergillus niger”. Mycoses. 2006r.
13. Silva J.K.R.D., Figueiredo P.L.B., Byler K.G., Setzer W.N., “Essential Oils as Antiviral Agents. Potential of Essential Oils to Treat SARS-CoV-2 Infection: An In-Silico Investigation”. Int J Mol Sci. 2020r.
14. von Fraunhofer J. A., “Essential Oils from the Ground Up: A Materials Science Professor Looks at the Phenomenon of Young Living”. 2019r.
15. “Infographic: Essential Oils as Antimicrobials”, Tisserand Institute, dostęp 5 grudnia 2022r.
16. Edwards-Jones V., Buck R., Shawcross S.G., Dawson M.M., Dunn K., “The effect of essential oils on methicillin-resistant Staphylococcus aureus using a dressing model”. Burns. 2004r.
17. Warnke P.H., Becker S.T., Podschun R. i inni, “The battle against multi-resistant strains: Renaissance of antimicrobial essential oils as a promising force to fight hospital-acquired infections”. J Craniomaxillofac Surg. 2009r.