Food first: dlaczego zdrowe zmiany zaczynają się od diety.

Niewłaściwa dieta jest jedną z przyczyn przewlekłych chorób na całym świecie oraz śmierci, spowodowanych tymi chorobami. Według WHO jest jednym z 3 najważniejszych czynników, które rujnują nasze zdrowie, a na które mamy bezpośredni wpływ (obok braku aktywności fizycznej i palenia papierosów)¹. Bo to od nas zależy, czym się karmimy. Nie doceniając roli jedzenia w naszym życiu, wydajemy mnóstwo pieniędzy na “magiczne tabletki”, które i tak nie przynoszą pożądanych rezultatów. Bo samo słowo “suplement”, zapożyczone z języka angielskiego, oznacza tyle, co “uzupełnienie”. A więc to jedzenie jest podstawą, bez której żadne dodatki po prostu nie zadziałają.

Dlaczego nie istnieje “karma dla ludzi”.

Jedzenie w życiu człowieka spełnia znacznie więcej funkcji niż tylko dostarczenie składników odżywczych. Podczas posiłku rozkoszujemy się bogactwem smaków, konsystencji, zapachów, kolorów. Są one ucztą nie tylko dla żołądka, ale i dla zmysłów. Cała ta otoczka wraz z naszym nastawieniem psychicznym w momencie jedzenia również wpływa na nasze zdrowie i to, co przyswajamy z diety. Jest to jeden z powodów, dlaczego do tej pory nikt nie stworzył pełnowartościowej “karmy dla ludzi”. Nawet tzw. jedzenie elementarne, które stosuje się u osób chorych, po operacjach i w trakcie rekonwalescencji w dłuższej perspektywie nie wystarcza, mimo że jest zbilansowane pod względem niezbędnych składników dla organizmu. Taka dieta nieuchronnie prowadzi do niedoborów pokarmowych i negatywnie odbija się na stanie psychicznym ².

Podobnie wygląda sytuacja w przypadku utraty węchu i smaku (np. podczas choroby COVID-19). Wszystko zaczyna smakować tak samo i nie przynosi zadowolenia, zaczynamy się irytować i ryzykujemy nawet zapaść na depresję ³. Poza tym naukowcy zwracają uwagę na fakt, że prawdziwe jedzenie zawiera takie pierwiastki w śladowych ilościach, o których możemy nawet nie podejrzewać. Zatem nie znajdziemy ich w składzie leków i suplementów ⁴. Mimo śladowych ilości takie substancje mogą pełnić ważne funkcje – np. pomagać w przyswajaniu innych składników. Nie dostarczając ich organizmowi z pożywienia, narażamy się na niedobory. Sama natura podpowiada nam, że nie znajdziemy drogi do zdrowia i szczęścia z pominięciem różnorodnej i smacznej diety.

Jedzenie jako lekarstwo.

Lecznicze właściwości, które ma pożywienie, są znane ludzkości od tysięcy lat. Jednym z najbardziej znanych przykładów na to, że zwykłe jedzenie potrafi ratować życia, jest historia marynarzy, zapadających na szkorbut podczas dalekich wypraw. W latach 1600-1800 z powodu tej choroby na morzu zginęły miliony ludzi, więcej niż w wyniku katastrof morskich, bitew i innych chorób razem wziętych ⁵. Przyczyną był zwykły niedobór witaminy C, wynikający z ubogiej diety na statku. Rozwiązaniem posłużył zapas kiszonej kapusty, w którą zaczęto wyposażać wszystkie statki przed dłuższą wyprawą, oraz soki cytrusowe, które marynarze pili podczas postojów.

Zmiana diety potrafi zdziałać cuda i dzisiaj. Jest coraz więcej dowodów naukowych na to, że interwencje żywieniowe nie tylko pomagają zrzucić zbędne kilogramy, ale też zmniejszają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych ⁶, nowotworów ⁷ i śmierci ⁸, przewlekłych chorób zapalnych ⁹ , a także neurodegeneracyjnych ¹⁰. Lista oczywiście jest niepełna i na bieżąco aktualizowana przez naukowców. Po wprowadzeniu pełnowartościowych posiłków do swojej codziennej rutyny na pewno odczujesz zmianę w samopoczuciu, więc wysiłek jest tego wart. A jeśli nie wiesz od czego zacząć, by zdrowe odżywianie weszło Ci w nawyk, zajrzyj tu.

Składników z prawdziwego jedzenia nie przedawkujesz.

Można się objeść jabłkami lub pomarańczami, ale nie przedawkować witamin i minerałów, w nich zawartych. Nasz organizm uruchamia naturalny mechanizm regulacyjny. Po tym, jak czujemy przesyt, przez dłuższy czas nie możemy nawet patrzeć na zjedzony w dużej ilości produkt. W przypadku tabletek i kapsułek – jest istotne ryzyko przedawkowania, jeśli łykniemy ich za dużo. Tabletka lub kapsułka jest malutka, można ją kupić bez recepty i nie wydaje się niebezpieczna. Jednak jeśli kierujemy się filozofią “więcej znaczy lepiej”, możemy urządzić więcej szkody, niż pożytku. 

Amerykańscy naukowcy zbadali ponad 30 tysięcy osób i porównali ich stan zdrowotny, uwzględniając suplementację ¹¹. Okazało się, że dostarczenie organizmowi niezbędnej ilości magnezu, cynku, witamin A i K z samego jedzenia przyczyniło się do obniżenia ryzyka śmierci i chorób sercowo-naczyniowych. Natomiast przyjmowanie suplementów z wapniem ponad miarę zwiększało ryzyko śmierci na raka. 

Żyjemy w świecie, gdzie duża część sklepowych produktów spożywczych już jest fortyfikowana witaminami i minerałami. Płatki śniadaniowe, mleko roślinne, “zdrowe” batoniki, soki, woda smakowa – to tylko niektóre przykłady. Po zjedzeniu kilku z tych rzeczy i łyknięciu dodatkowo np. witaminy C ryzykujemy ją przedawkować. W efekcie możemy odczuwać nudności, biegunkę i skurcze żołądka ¹². W podobny sposób można dostarczyć sobie zbyt dużo niektórych minerałów, np. cynku i selenu. To może objawić się w postaci wypadania włosów, zaburzeń żołądkowo-jelitowych, zmęczenia i nawet łagodnego uszkodzenia nerwów ¹³.

Czy sama dieta wystarczy?

Różnorodna dieta jest podstawą i może być w niektórych przypadkach także lekarstwem, choć nie zawsze jedynym ¹⁴. Z pewnością można uznać, że zdrowe odżywianie jest pierwszym krokiem na drodze ku lepszemu życiu. Tylko i aż tyle. 

Coraz więcej badaczy głośno mówi o tym, że zmiana diety powinna być “interwencją pierwszego rzutu”, zalecaną przez lekarzy ^15 16 . Dzięki temu można uniknąć przepisywania zbędnych leków, polepszyć wyniki leczenia farmakologicznego oraz zmniejszyć ilość przyjęć do szpitala i odciążyć system opieki zdrowotnej ¹⁷.

Oczywiście nie oznacza to, że suplementacja jest złem, wręcz przeciwnie. Żeby skorzystać z dobrodziejstw, które oferuje, warto jednak podchodzić do niej z głową i umiarem, traktując jako dodatek. 

Bibliografia:

1. “Preventing chronic diseases:a vital investment. WHO global report”. World Health Organization, 2005r.
2. Streit L., “What Is an Elemental Diet, and Can You Use It for Weight Loss?”. Healthline.com, 30 lipca 2019r.
3. Coelho D.H.,, Reiter E.R., Budd S.G. i inni, “Quality of life and safety impact of COVID-19 associated smell and taste disturbances”, American Journal of Otolaryngology, 2021r.
4. Feltman R., “Why Don't We Have Food Replacement Pills?”. Popularmechanics.com, 21 marca 2013r.
5. Price C., “The Age of Scurvy”. Science History Institute, 14 sierpnia 2017r.
6. Franzini L., Ardigò D., Valtueña S. i inni, “Food selection based on high total antioxidant capacity improves endothelial function in a low cardiovascular risk population”. Nutr Metab Cardiovasc Dis, styczeń 2012r.
7. Li W.W., Li V.W,. Hutnik M., Chiou A.S., “Tumor angiogenesis as a target for dietary cancer prevention”. J Oncol. 2012r.
8. Dinu M., Abbate R., Gensini G.F. i inni, “Vegetarian, vegan diets and multiple health outcomes: A systematic review with meta-analysis of observational studies”. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 13 czerwca 2017r.
9. McDougall J., Bruce B., Spiller G., Westerdahl J., McDougall M. “Effects of a Very Low-Fat, Vegan Diet in Subjects with Rheumatoid Arthritis”, The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 5 lipca 2004r.
10. Sindi S., Kåreholt I., Eskelinen M. i inni, “Healthy dietary changes in midlife are associated with reduced dementia risk later in life”. Nutrients. 2018r.
11. Chen F., Du M., Blumberg J.B., “Association Among Dietary Supplement Use, Nutrient Intake, and Mortality Among U.S. Adults. A Cohort Study”. Annals of Internal Medicine 7 maja 2019r.
12. Elliott B., “Does Too Much Vitamin C Cause Side Effects?”. Healthline.com, 13 grudnia 2019r.
13. Meixner M., “7 Signs and Symptoms of Zinc Overdose”. Healthline.com, 16 czerwca 2018r.
14. “Food First: Dietary Change Improves Outcomes”, The Institute for Functional Medicine, dostęp 14 grudnia 2021r.
15. Sandquist L., “Food First: Nutrition as the Foundation for Health”. Creative Nursing, dostęp 14 grudnia 2021r.
16. Storz M.A., “Is There a Lack of Support for Whole-Food, Plant-Based Diets in the Medical Community?”. The Permanente Journal, 2019r.
17. Downer S., Berkowitz S. A., Harlan T. S., Olstad D. L., Mozaffarian D.,”Food is medicine: actions to integrate food and nutrition into healthcare”. BMJ 2020r.