Jak zwykły kwas foliowy może Ci zaszkodzić?

Kwas foliowy kojarzy się wielu z nas z produktami dla kobiet w ciąży. Jednak suplementacja witaminą B9, jedną z postaci której jest kwas foliowy, może być korzystna dla wielu ludzi. Jednocześnie potrafi też szkodzić, jeśli niewłaściwie wybierzemy suplement. Nawet marki uznawane za premium umieszczają w swoim składzie zwykły, tani kwas foliowy, który się nie przyswaja. Gromadząc się we krwi, może mieć efekt toksyczny na nasz organizm. Ale o wszystkim po kolei. 

Kwas foliowy a foliany – jaka jest różnica?

Witamina B9 jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu każdego człowieka. Bierze udział w podziale komórek i tworzeniu struktur DNA. W przyrodzie i naszym ciele występuje w postaci folianów. Jest to zbiorcza nazwa dla różnych form tej witaminy. Innymi słowy foliany to naturalna witamina B9. Kwas foliowy z kolei jest jej syntetycznym odpowiednikiem. Czy to oznacza, że jest gorszy? Jest nieaktywną formą, którą organizm musi przerobić w foliany, żeby móc ją wykorzystać. I to jest kluczowa kwestia. Nie każdy z nas jest w stanie dokonać tej transformacji kwasu foliowego. 

Nawet 60% ludzi może nie wchłaniać zwykłego kwasu foliowego.

Syntetyczny kwas foliowy trafia do naszego organizmu z suplementów diety lub wzbogaconych o niego produktów spożywczych (np. płatki śniadaniowe lub chleb). Następnie czekają go 4 etapy przekształceń. Docelowo powinien powstać aktywny związek 5-MTHF (metylofolian) ¹, który organizm może wykorzystać na swoje potrzeby. Te transformacje odbywają się z udziałem enzymów, organów trawienia, wątroby i przy wsparciu niektórych genów. Jednak naukowcy twierdzą, że nawet 60% ludzi może mieć mutację genetyczną, która uniemożliwia cały proces ². Chodzi o mutację genu MTHFR, która jest często związana z podwyższonym ryzykiem poronień u kobiet, a także nadciśnieniem, zakrzepicą, zaburzeniami psychicznymi i niektórymi rodzajami raka ³. W tych wszystkich problemach zdrowotnych ważną rolę odgrywa brak dostępnych dla organizmu folianów, jeśli nie dostarczymy ich w odpowiedniej, już aktywnej postaci z zewnątrz. 

Co się dzieje z kwasem foliowym, który łyknęliśmy, ale nie możemy przyswoić?

Załóżmy, że mamy tę mutację lub nie możemy przekształcić zwykłego kwasu foliowego w aktywny z innych powodów. Co się z nim dzieje w naszym organizmie? Gromadzi się we krwi. Jeśli ciężarna kobieta suplementuje zwykły kwas foliowy i nie może go zmetabolizować, jego nieaktywna forma trafia także do dziecka poprzez łożysko ⁴. Przyjmując kolejne dawki zwykłego kwasu foliowego lub spożywając fortyfikowaną żywność, gromadzimy coraz więcej nieaktywnej witaminy B9 we krwi ^5,6 . To może mieć efekt toksyczny. Jeśli poziom takiego kwasu foliowego we krwi jest zbyt wysoki, to może prowadzić do:

• spowolnionego rozwoju mózgu u 4-5 letnich dzieci ⁷ i większego ryzyka insulinooporności ⁸ u dzieci w wieku 9-13 lat, jeśli matka podczas ciąży suplementowała zbyt wysokie dawki kwasu foliowego;
• nasilonego rozwoju komórek nowotworowych ^{9 ,10} i nawrotów niektórych rodzajów raka (np. jelita grubego ¹¹ lub prostaty ¹²);
• maskowania objawów niedoboru witaminy B12 i związanej z tym anemii megaloblastycznej ¹³. Ten stan trwale uszkadza komórki nerwowe i funkcje mózgu ¹⁴;
• zaburzeń funkcji mózgu u osób starszych, szczególnie jeśli mają też niski poziom witaminy B12 we krwi ^15,16 . 

Ważny moment. Nawet niewielkie dawki syntetycznego kwasu foliowego (np. dzienny “standard” 400 mcg) mogą kumulować się we krwi i być niebezpieczne dla zdrowia, jeśli nie jesteśmy w stanie ich zmetabolizować ¹⁷. Badacze znaleźli nieaktywny kwas foliowy w próbkach krwi praktycznie wszystkich dzieci, nastolatków i dorosłych w USA, którzy przyjmowali suplementy (badanie z lat 2007-2008) ¹⁸. 

Jaki rodzaj folianów jest najlepszy?

Skoro syntetyczny kwas foliowy może szkodzić wielu osobom, może warto po prostu jeść więcej produktów naturalnie zawierających foliany? Niestety to rozwiązanie także ma swoje słabe punkty. Owszem, niektóre warzywa, szczególnie zielone i liściaste, zawierają stosunkowo dużo folianów. Jednak uzupełnienie ich tylko poprzez dietę oznaczałoby, że codziennie musimy zjadać co najmniej 0,4kg brokułów albo 0,8kg brukselki ¹⁹. Jeśli nie robiliśmy tego w ostatnim czasie, to możemy mieć niedobory i potrzebować jeszcze większych ilości folianów. 

Kolejny problem – naukowcy są zgodni co do tego, że foliany z jedzenia nie są dobrze wchłaniane przez organizm ²⁰. Żeby przekształcić się w aktywną formę, także muszą przejść kilka etapów i potrzebują m.in. specjalnych enzymów, które wydzielają komórki jelit ²¹. Mutacje genetyczne mogą zakłócić ten proces, jak w przypadku zwykłego kwasu foliowego. Szacuje się, że nasz organizm jest w stanie wykorzystać tylko 50% folianów pochodzących z jedzenia ²².

Co pozostaje? Dostarczyć organizmowi z zewnątrz najbardziej aktywną formę, którą organizm może wykorzystać od razu. Bez konieczności przekształcania. 

Quatrefolic to najbardziej biodostępna forma folianów na rynku. 

W tym momencie na rynku suplementów diety aktywny kwas foliowy możemy znaleźć w postaciach:

• L-metylofolian wapnia ( inaczej Metafolin lub sól wapniowa (6s)-5-MTHF)
• Quatrefolic (inaczej Folian IV generacji lub sól glukozaminowa kwasu (6s)-5-MTHF). 

Czym się różnią te 2 formy? Pierwsza jest mniej biodostępna i stabilna tylko w temperaturze 2-8°C. Nie jest też dobrze rozpuszczalna w wodzie. Druga, czyli Quatrefolic, jest bardziej stabilna (nawet przy 25°C) i biodostępna. Badania przedkliniczne pokazały, że po suplementacji stężenie Quatrefolic we krwi było o 20% wyższe, niż L-metylofolianu wapnia. Quatrefolic jest też 100 razy bardziej rozpuszczalny w wodzie, niż sól wapniowa (6s)-5-MTHF ²³.

Powyższe fakty świadczą o tym, że Quatrefolic jest najlepszą z dostępnych na rynku form kwasu foliowego. Organizm może wykorzystać foliany IV generacji od razu, niezależnie od mutacji genów i innych problemów zdrowotnych. Jest też jedyną postacią folianów, przenikającą barierę krew-mózg ²³. Quatrefolic jest składnikiem innowacyjnym i opatentowanym, a jego bezpieczeństwo zostało potwierdzone w Europie (EFSA, akceptacja Komisji Europejskiej Novel Food), USA (GRAS, akceptacja FDA), Australii, Południowej Korei i Chinach ²⁴. 

Dlaczego warto suplementować foliany?

Jak wskazują badania, większość dorosłych Polaków nie zjada rekomendowanej dziennej ilości folianów ²⁵. Poza tym długotrwałe przechowywanie żywności oraz obróbka termiczna może zmniejszać ich zawartość w jedzeniu. Dodatkowo pogarszać ich wchłanianie z diety mogą problemy trawienne, spożycie alkoholu i palenie papierosów. Przyswajalność folianów blokują także niektóre leki – m.in. niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen, aspiryna), leki działających na kwasowość przewodu pokarmowego czy leki przeciwgruźlicze ²⁶. W związku z tym suplementy diety mogą pomóc uzupełnić niezbędną witaminę B9, której człowiek nie wytwarza i nie jest w stanie otrzymać w wystarczającej ilości nawet ze zróżnicowanej diety.

Korzyści z suplementowania folianów mogą odczuć osoby na różnych etapach życia. Foliany wspomagają działanie naszego układu odpornościowego. Ich niedobór może być przyczyną przewlekłych stanów zapalnych, na tle których pojawiają się różne choroby, w tym zagrażające życiu ^27,28,29. Witamina B9 uczestniczy także w produkcji krwi i chroni zdrowie serca, wspomaga profilaktykę choroby wieńcowej, zakrzepicy, miażdżycy, zawału serca czy udaru mózgu ^30,31,32,33. Foliany pomagają w stanach ciągłego zmęczenia ³⁴ i wspierają funkcję poznawcze (np. pamięć) ^35,36 . Mogą także opóźniać starzenie mózgu i obniżać ryzyko demencji ³⁷. W ciąży foliany aż o 70% zmniejszają ryzyko zaburzeń rozwojowych płodu i idących za tym komplikacji ciąży i poronień ^38,39,40 .

Bibliografia:

1. Myszczyszyn, Aneta & Krajewski, Rafał & Ostapów, Monika & Hirnle, Lidia. (2019). Folic acid – role in the body, recommendations and clinical significance. Pielegniarstwo XXI wieku / Nursing in the 21st Century. 18. 10.2478/pielxxiw-2019-0007. 
2. Long S. Goldblatt J., “MTHFR genetic testing: Controversy and clinical implications”. Journal of The Royal Australian College of General Practitioners, kwiecień 2016r.
3. “MTHFR gene”, National Library of Medicine, National Institute of Health, medlineplus.gov, dostęp 8 marca 2022r.
4. Plumptre L, Masih SP, Ly A, Aufreiter S, Sohn KJ, Croxford R, Lausman AY, Berger H, O'Connor DL, Kim YI. High concentrations of folate and unmetabolized folic acid in a cohort of pregnant Canadian women and umbilical cord blood. Am J Clin Nutr. 2015 Oct;102(4):848-57. 
5. Boilson A, Staines A, Kelleher CC, Daly L, Shirley I, Shrivastava A, Bailey SW, Alverson PB, Ayling JE, McDermott AP, MacCooey A, Scott JM, Sweeney MR. Unmetabolized folic acid prevalence is widespread in the older Irish population despite the lack of a mandatory fortification program. Am J Clin Nutr. 2012 Sep;96(3):613-21. 
6. Obeid R, Kirsch SH, Dilmann S, Klein C, Eckert R, Geisel J, Herrmann W. Folic acid causes higher prevalence of detectable unmetabolized folic acid in serum than B-complex: a randomized trial. Eur J Nutr. 2016 Apr;55(3):1021-8.
7. Valera-Gran D, Navarrete-Muñoz EM, Garcia de la Hera M, Fernández-Somoano A, Tardón A, Ibarluzea J, Balluerka N, Murcia M, González-Safont L, Romaguera D, Julvez J, Vioque J; INMA Project. Effect of maternal high dosages of folic acid supplements on neurocognitive development in children at 4-5 y of age: the prospective birth cohort Infancia y Medio Ambiente (INMA) study. Am J Clin Nutr. 2017 Sep;106(3):878-887.
8. Krishnaveni GV, Veena SR, Karat SC, Yajnik CS, Fall CH. Association between maternal folate concentrations during pregnancy and insulin resistance in Indian children. Diabetologia. 2014 Jan;57(1):110-21.
9. Kim YI. Folate and cancer: a tale of Dr. Jekyll and Mr. Hyde? Am J Clin Nutr. 2018 Feb 1;107(2):139-142.
10. Patel KR, Sobczyńska-Malefora A. The adverse effects of an excessive folic acid intake. Eur J Clin Nutr. 2017 Feb;71(2):159-163. 
11. Cole BF, Baron JA, Sandler RS, Haile RW, Ahnen DJ, Bresalier RS, McKeown-Eyssen G, Summers RW, Rothstein RI, Burke CA, Snover DC, Church TR, Allen JI, Robertson DJ, Beck GJ, Bond JH, Byers T, Mandel JS, Mott LA, Pearson LH, Barry EL, Rees JR, Marcon N, Saibil F, Ueland PM, Greenberg ER; Polyp Prevention Study Group. Folic acid for the prevention of colorectal adenomas: a randomized clinical trial. JAMA. 2007 Jun 6;297(21):2351-9.
12. Figueiredo JC, Grau MV, Haile RW, Sandler RS, Summers RW, Bresalier RS, Burke CA, McKeown-Eyssen GE, Baron JA. Folic acid and risk of prostate cancer: results from a randomized clinical trial. J Natl Cancer Inst. 2009 Mar 18;101(6):432-5. 
13. Field MS, Stover PJ. Safety of folic acid. Ann N Y Acad Sci. 2018;1414(1):59-71.
14. “Vitamin B12. Fact Sheet for Health Professionals”, National Institutes of Health, Office of Dietary Supplements, ods.od.nih.gov, 6 kwietnia 2020r.
15. Bailey RL, Jun S, Murphy L, Green R, Gahche JJ, Dwyer JT, Potischman N, McCabe GP, Miller JW. High folic acid or folate combined with low vitamin B-12 status: potential but inconsistent association with cognitive function in a nationally representative cross-sectional sample of US older adults participating in the NHANES. Am J Clin Nutr. 2020 Dec 10;112(6):1547-1557. 
16. Moore EM, Ames D, Mander AG, Carne RP, Brodaty H, Woodward MC, Boundy K, Ellis KA, Bush AI, Faux NG, Martins RN, Masters CL, Rowe CC, Szoeke C, Watters DA. Among vitamin B12 deficient older people, high folate levels are associated with worse cognitive function: combined data from three cohorts. J Alzheimers Dis. 2014;39(3):661-8.
17. Sweeney MR, McPartlin J, Scott J. Folic acid fortification and public health: report on threshold doses above which unmetabolised folic acid appear in serum. BMC Public Health. 2007 Mar 22;7:41.
18. Pfeiffer CM, Sternberg MR, Fazili Z, Yetley EA, Lacher DA, Bailey RL, Johnson CL. Unmetabolized folic acid is detected in nearly all serum samples from US children, adolescents, and adults. J Nutr. 2015 Mar;145(3):520-31.
19. Przygoda B., “Foliany (folacyna, kwas foliowy)”, Medycyna praktyczna dla pacjentów, mp.pl, 29 maja 2012.
20. Caudill MA. Folate bioavailability: implications for establishing dietary recommendations and optimizing status. Am J Clin Nutr. 2010;91(5):1455S-1460S.
21. Myszczyszyn A., dz.cyt.
22. “Folate. Fact Sheet for Health Professionals”. National Institutes of Health, Office of Dietary Supplements, ods.od.nih.gov, 29 marca 2021r.
23. “Quatrefolic vs. Folic Acid”, Gnosis by Lesaffre, quatrefolic.com, 2021.
24. “Regulatory and Intellectual Property”, quatrefolic.com, dostęp 10 stycznia 2022r.
25. Sicińska E., Wyka J., “ Spożycie folianów w Polsce na podstawie piśmiennictwa z ostatnich 10 lat (2000-2010)”, Roczniki Państwowego Zakładu Higieny”, 2011.
26. Mziray M., Siepsiak M., Żuralska R., Domagała P., “Znaczenie kwasu foliowego w diecie osób starszych. Zasadność suplementacji żywności”. Pielęgniarstwo Polskie, czerwiec 2017r.
27. A Dhur, P Galan, S Hercberg. Prog Food Nutr Sci. 1991;15(1-2):43-60. Folate status and the immune system. 
28. Catherine J Field et al. J Nutr Biochem. 2006 Jan;17(1):37-44. Dietary folate improves age-related decreases in lymphocyte function.
29. Kathleen Mikkelsen and Vasso Apostolopoulos. Victoria University Melbourne. In book: Nutrition and Immunity (pp.103-114). Vitamin B12, Folic Acid, and the Immune System. July 2019. 
30. Charalambos Antoniades et al. Circulation. 2006 Sep 12;114(11):1193-201. 5-methyltetrahydrofolate rapidly improves endothelial function and decreases superoxide production in human vessels: effects on vascular tetrahydrobiopterin availability and endothelial nitric oxide synthase coupling. 
31. Yuan Wang et al. Medicine (Baltimore). 2019 Sep; 98(37): e17095. Published online 2019 Sep 13. The effect of folic acid in patients with cardiovascular disease. A systematic review and meta-analysis. 
32. Tao Tian et al. Am J Med Sci. 2017 Oct;354(4):379-387. Folic Acid Supplementation for Stroke Prevention in Patients With Cardiovascular Disease.
33. EFSA Journal 2010;8(10):1760. Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to folate and contribution to normal psychological functions, maintenance of normal vision, reduction of tiredness and fatigue, cell division and contribution to normal amino acid synthesis.
34. W Jacobson et al. Neurology. 1993 Dec;43(12):2645-7. Serum folate and chronic fatigue syndrome.
35. Fei Ma et al.. Sci Rep. 2016; 6: 37486. Published online 2016 Nov 23. Folic acid supplementation improves cognitive function by reducing the levels of peripheral inflammatory cytokines in elderly Chinese subjects with MCI. 
36. E H Reynolds. BMJ. 2002 Jun 22; 324(7352): 1512–1515. doi: 10.1136/bmj.324.7352.1512. Folic acid, ageing, depression, and dementia. 
37.  EFSA Journal 2010, dz.cyt.
38. L.E. Martínez-Garza. Editorial. October - December 2016. Twenty-five years of knowledge of the prevention of neural tube defects with folic acid.
39. Yvonne Lamers et al.. Am J Clin Nutr. 2006 Jul;84(1):156-61. Red blood cell folate concentrations increase more after supplementation with [6S]-5-methyltetrahydrofolate than with folic acid in women of childbearing age. 
40. Seremak-Mrozikiewicz A et al. The significance of 1793G>A polymorphism in MTHFR gene in women with first trimester recurrent miscarriages. Neuro Endocrinol Lett. 2010.