Milczenie owiec. Dlaczego witamina D3 z lanoliny jest nieetyczna?

Lanolina jest czasem nazywana woskiem. Jednak w praktyce jest to sebum, czyli tłuszcz, który wydziela skóra owiec. Coś podobnego możemy zaobserwować na własnym czole, kiedy skóra nam się przetłuści. Z tą różnicą jednak, że owce wydzielają tego tłuszczu dużo więcej. Mają także sierść, którą sebum oblepia. Lanolina pełni funkcje ochronne przed wilgocią i wpływem środowiska na wełnę i skórę zwierząt.

Żeby uzyskać lanolinę, owce należy najpierw ostrzyc. Nie warto wyobrażać sobie w tym momencie zadowoloną czyściutką owieczkę z bajki dla dzieci, którą uśmiechnięty farmer w kombinezonie strzyże, nucąc pod nosem “Baa, baa, black sheep…” Pozyskiwanie lanoliny jest zazwyczaj produktem ubocznym przemysłowej hodowli owiec. A ta jest bardzo okrutna, nawet jeśli jej głównym celem jest tylko pozyskanie wełny. 

Jak strzyże się owce, z lanoliny których powstaje witamina D3?

Dziko żyjące owce produkują tylko tyle lanoliny, by chronić swoją skórę i sierść. Jednak rasy owiec do hodowli domowych i przemysłowych zostały skrzyżowane (w niektórych przypadkach także genetycznie zmodyfikowane) w ten sposób, by można było pozyskiwać z nich jak najwięcej wełny i lanoliny ¹. Ciała dzisiejszych owiec domowych produkują aż za dużo lanoliny, żeby ludzie wykorzystali ją w swoich celach. 

Owce najczęściej strzyże się na początku wiosny. W efekcie zwierzęta zostają bez ochronnej wełny w momencie, kiedy warunki pogodowe temu nie sprzyjają. Niektóre owce nawet umierają z zimna, ponieważ ich ciało nie potrafi wyregulować własnej temperatury bez wełny ². 

Jak przebiega sam proces strzyżenia? Jeśli masz kota lub psa i kiedykolwiek odwiedziłaś/-łeś z nim fryzjera, to wiesz, jak zwierzęta reagują na maszynki i nożyczki. Jednak cierpieniem owiec i tym, że są wystraszone, nikt się nie przejmuje. Nie mają właściciela, który denerwuje się pod drzwiami, trzymając w pogotowiu ciepłe ubranko i smakołyk na odstresowanie. 

Owczy fryzjerzy, którzy strzygą zwierzęta na masową skalę, zawsze się śpieszą, bo nikt nie płaci im za godzinę, tylko za wykonaną robotę. Żeby skończyć ją jak najszybciej, nie wahają się przed tym, żeby związać zwierzę lub przywiązać do czegoś, by utrzymać w miejscu. Nierzadko dochodzi też do przemocy. Jak pokazują raporty organizacji PETA (People for the ethical treatment of animals), osoby pracujące w przemyśle owczym biją, kopią, kaleczą, rzucają na podłogę delikatne zwierzęta. Podczas strzyżenia w pośpiechu często dochodzi do skaleczeń maszynką. Przerażające świadectwa takiego traktowania można zobaczyć na stronie PETA (Uwaga! Drastyczne sceny).

Zdjęcie pochodzi z artykułu organizacji Animal Liberation.

Przemysłowa hodowla zwierząt dla wełny i lanoliny sprawia, że cierpią.

Owce hodowane nie kąpie się w wodzie z mydłem. Cały brud i wydzieliny (np.resztki moczu, kału, krwi) oblepiają ich sierść i zostają na niej cały czas. To stwarza warunki dla muchówek. Niektóre rasy, szczególnie te mające pofałdowaną skórę, są bardziej podatne na zagnieżdżanie się owadów. Jednocześnie właśnie taki typ skóry pozwala uzyskać więcej wełny i lanoliny, więc jest preferowany. Dotyczy to np. rasy merynos, która stanowi dużą część owiec w Australii, będącej jednym z największych producentów wełny na świecie (25% udziałów w rynku). 

Muchówki odkładają jaja pomiędzy fałdami skóry merynosów, a ich larwy zaczynają się żywić ciałem owiec. Żeby temu zapobiec, stosuje się okrutną metodę wycinania całych pasów skóry z tyłu nóg i w okolicy ogona. Oczywiście najczęściej bez znieczulenia. W ten sposób hodowcy chcą zapobiec fałdowaniu skóry w tych miejscach i odkładaniu tam larw przez muchówki. I bardzo często ta metoda jest też nieskuteczna, ponieważ owady zaczynają atakować krwawiące rany jeszcze zanim zdążą się wygoić ³. Takie zwierzęta często umierają z powodu zaniedbań, chorób i nawet głodu. A jeśli chore zwierzę przestaje przynosić zysk, jest po prostu zabijanie. 

Jak uzyskuje się lanolinę z wełny dla produkcji witaminy D3?

Kiedy owce już są ostrzyżone, ich brudną wełnę z pozostałościami brudu, kurzu, moczu itp. zazwyczaj zanurza się w gorącej wodzie z detergentem. Następnie całość poddaje się wirowaniu na dużej prędkości, żeby oddzielić lanolinę. Później lanolina przechodzi różne zabiegi, które pomagają oczyścić ją od zabrudzeń. W wyniku tych zabiegów wydziela się substancję zwaną 7-dehydrocholesterol. Jest to prekursor witaminy D, który jest obecny w skórze człowieka. Wystawia się ja na ekspozycję promieni UV, żeby uzyskać witaminę D3. Jest to produkt końcowy, który umieszcza się w suplementach. Wybierając taki produkt, spożywamy substancje pochodzącą ze skóry owiec i pozyskaną w nieetyczny i czasem okrutny sposób. 

Jaka jest alternatywa dla witaminy D3 z lanoliny?

Witamina D3 z lanoliny jest tania i dobrze przyswajalna. Dlatego jest tak rozpowszechniona w suplementach diety. Inna popularna opcja witaminy D, dla wegan, zawiera często witaminę D2, wytwarzaną przez grzyby. Jednak badania naukowe świadczą o tym, że suplementacja diety witaminą D3 jest bardziej efektywna dla człowieka, niż D2 ^4,5,6 . 

Niektórzy producenci oferują witaminę D3 pozyskaną z oleju rybiego. Jednak ryby same nie wytwarzają tej witaminy. Pozyskują ją, zjadając algi ⁷ i magazynują w skórze i wątrobie. Takie pochodzenie witaminy D3 wiążę się z oczyszczaniem ryb od pozostałości zanieczyszczeń i metali ciężkich (podobnie jak w przypadku Omega-3 z ryb, o czym przeczytasz więcej w tym artykule). 

Algi zaś są w tym przypadku pierwotnym źródłem witaminy D3, z której może skorzystać także człowiek. W ten sposób oszczędzamy cierpienia zwierząt. Mikroalgi hoduje się w kontrolowanych warunkach, użycie chemii w tym procesie jest minimalne. Algi rosną bardzo szybko, nie zanieczyszczają środowisko, a przy okazji uwalniają dużo tlenu. Cały proces jest zrównoważony i niskoenergetyczny – zupełnie inaczej, niż to się dzieje w przypadku hodowli zwierząt, która jest zabójcza dla planety. Witamina D3 z mikroalg może być stosowana przez wszystkich, także przez wegan. A dlaczego warto ją suplementować, przypominamy w osobnym artykule.

Komentarz eksperta.

Aleksandra Golecka-Kuźniak, współtwórca sieci Aptek Gemini, farmaceuta:

"Wit D3 (cholekalcyferol) w suplementach diety dostępnych na polskim rynku najczęściej pozyskiwana jest z lanoliny, czyli wosku wełny owczej, stanowiącego ochronę przed wilgocią. Substancja ta jest izolowana jako poboczny produkt w procesie oczyszczania runa owczego. Producenci suplementów diety nie mają obowiązku umieszczenia informacji o źródle pochodzenia składników na etykiecie, stąd tak wielu z nas nie ma tej świadomości".

Bibliografia:

1. Wells C., “What’s Wrong with Wool?”, Gentleworld.org, 31 grudnia 2011r.
2. “16 Reasons To Stop Wearing Wool”, Animal Liberation, alv.org.au, dostęp 8 marca 2022r.
3. “What’s wrong with wearing wool?”, People for the ethical treatment of animals, Peta.org, dostęp 7 marca 2022r.
4. Shieh A, Chun RF, Ma C, et al. Effects of High-Dose Vitamin D2 Versus D3 on Total and Free 25-Hydroxyvitamin D and Markers of Calcium Balance. J Clin Endocrinol Metab. 2016;101(8):3070-3078. doi:10.1210/jc.2016-1871.
5. Tripkovic L, Lambert H, Hart K, Smith CP, Bucca G, Penson S, Chope G, Hyppönen E, Berry J, Vieth R, Lanham-New S. Comparison of vitamin D2 and vitamin D3 supplementation in raising serum 25-hydroxyvitamin D status: a systematic review and meta-analysis. Am J Clin Nutr. 2012 Jun;95(6):1357-64.
6. Glendenning P, Chew GT, Inderjeeth CA, Taranto M, Fraser WD. Calculated free and bioavailable vitamin D metabolite concentrations in vitamin D-deficient hip fracture patients after supplementation with cholecalciferol and ergocalciferol. Bone. 2013 Oct;56(2):271-5.
7. Del Mondo, A., Smerilli, A., Sané, E. et al. Challenging microalgal vitamins for human health. Microb Cell Fact 19, 201 (2020).