Mobbing w pracy – co musisz wiedzieć i jak się bronić?

Z raportu "Bezpieczeństwo pracy w Polsce 2019. Mobbing, depresja, stres w miejscu pracy" wynika, że prawie połowa, bo aż 46% polskich pracowników biurowych i fizyczno-umysłowych, przyznaje, że doświadczyło mobbingu w miejscu pracy. Połowa osób padła ofiarą przemocy werbalnej, a 14% – fizycznej ¹. 

Ostatnio w mediach pojawiło się wiele doniesień na temat mobbingu w rozmaitych firmach. Głośne były sprawy dotyczące dużego tygodnika, w którym mobbingu miał dopuszczać się redaktor naczelny. Niedawno o podobnych doświadczeniach opowiedziała była już dziennikarka TVN Anna Wendzikowska. Ludzie, którzy doświadczyli przemocy w pracy – bo mobbing jest przemocą – mówią coraz śmielej. I bardzo dobrze, bo zmowa milczenia wokół przemocy sprawia, że ofiary są wtórnie wiktymizowane, a nieetyczne praktyki są zamiatane pod dywan, przyczyniając się do cierpienia kolejnych osób.

Czym jest mobbing w pracy?

Mobbing to długotrwałe i uporczywe nękanie pracownika, które może przybierać rozmaite formy – od obraźliwych komentarzy, przez pomijanie danej osoby w korespondencji i unikanie jej, izolowanie, po słowne upokarzanie i stwarzanie poczucia zagrożenia. Ignorowanie pracownika i molestowanie seksualne to także przejawy mobbingu, a pełną definicję znajdziemy w art. 94 Kodeksu pracy ². Mianem mobbingu określa się tam "działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”.

Nowe pola do nadużyć po stronie przełożonych stworzyła praca zdalna, co wyjaśniała w rozmowie z "Przeglądem" ekspertka rynku pracy i dziennikarka TOK FM Zuzanna Piechowicz. "Szef może założyć grupę na messengerze i nie zaprosić do niej jednej osoby. Nękać i zastraszać można np. mailowo. Wysyłanie wiadomości w nocy, ciągła presja na różnych komunikatorach – przemoc może mieć formę online, ale krzywda nią spowodowana jest jak najbardziej realna. W Portugalii wprowadzono prawo zabraniające przełożonym wysyłania SMS-ów i maili do pracowników po godzinach pracy" – mówiła ³. Dlatego konieczna jest edukacja menedżerów i szkolenie ich nie tylko z zarządzania, ale także umiejętności miękkich, takich jak empatia.

Jak rozpoznać mobbing w pracy? 

Zachowania osoby, która mobbinguje, mają charakter stały, powtarzają się, a ofiara nie potrafi określić racjonalnych przyczyn takiego zachowania, które prowadzi do obniżenia samooceny i nastroju pracownika. W konsekwencji może też stać się przyczyną depresji czy innych zaburzeń wywołanych ciągłym stresem. Co istotne, mobbing nie musi występować na linii szef–pracownik. W takim układzie mamy do czynienia z tzw. mobbingiem pionowym (ukośnym), bowiem jedna osoba (mobbingująca, w pozycji władzy) znajduje się wyżej w hierarchii firmy. Istnieje także mobbing poziomy, kiedy osobą mobbingującą jest współpracownik ofiary. Każdy przejaw mobbingu trzeba zgłaszać pracodawcy. W wielu firmach funkcjonują już komisje etyczne, które rozpatrują wszelkie formy dyskryminacji i przemocy.

Jak się bronić przed mobbingiem w pracy?

Jeśli w pracy padasz ofiarą złośliwości, jesteś adresatem obraźliwych słów czy gestów, szef (lub współpracownik) stara się Cię ośmieszyć, umniejszyć, zleca bezsensowne, czasochłonne zadania, grozi Ci, izoluje, powoduje poczucie niepewności i zagrożenia (np. utratą pracy), lekceważy Cię, rozsiewa plotki – możesz się bronić. Zgłoś to. Jeśli chodzi o nękanie ze strony współpracownika, możesz zwrócić się z tą sprawą do pracodawcy. Jeśli to nie pomoże lub jeśli to Twój przełożony jest mobberem – zwróć się do Państwowej Inspekcji Pracy ⁴. 

Takie zgłoszenie powinno być na piśmie, ponieważ ważne jest, by znalazło się w aktach. Potem może stanowić dowód postępowania wewnątrz firmy oraz ewentualnie – w sądzie, jeśli wystąpisz o odszkodowanie. Jeśli w wyniku mobbingu doszło u Ciebie do pogorszenia stanu zdrowia, możesz na mocy art. 943 Kodeksu pracy wystąpić o zadośćuczynienie za poniesioną krzywdę oraz odszkodowanie w wysokości przynajmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, jeśli w wyniku mobbingu nastąpiło rozwiązanie umowy o pracę. 

Możesz także pozwać mobbera o naruszenie dóbr osobistych. W Polsce wciąż niewiele osób decyduje się wejść na drogę prawną, proces bowiem jest zwykle długi i kosztowny, zaś osoba, która doświadczyła mobbingu, może czuć się tak zastraszona, że nie zdecyduje się na taki krok. Dla "świętego spokoju" po prostu po cichu odejdzie z pracy. Dodatkowo często zmaga się z depresją lub innym zaburzeniem, spowodowanym przemocą, której doświadczyła, zwyczajnie nie ma siły na podjęcie kroków prawnych. Taka osoba często zmaga się z brakiem pewności siebie i poczuciem niesprawiedliwości i bezradności, a w takim stanie trudno o zdecydowane działania. Warto jednak pamiętać, że istnieje wiele działań, które można – i trzeba – podjąć.

Bibliografia:

1. Bezpieczeństwo pracy w Polsce 2019r., Mobbing, depresja, stres w miejscu pracy, 2019.
2. Obowiązki pracodawcy i pracownika (art. 94-113), kadry.infor.pl, 6 sierpnia 2009r.
3. Anna Stachowiak, Jak wyjść z biura, które jest w jadalni, Tygodni Przegląd, 16 maja 2022r.
4. Mobbingowi dziękujemy – działania prewencyjne oraz kontrolne PIP, 30 czerwca 2022r., Państwowa Inspekcja Pracy, pip.gov.pl.