“Syndrom oszusta” w nowej pracy – czy to jest normalne?

Niepokój jest naturalny - zmiana pracy znajduje się na wysokim, bo 18. miejscu na liście 43 wydarzeń w życiu, które powodują największy stres (zgodnie ze skalą stresu Holmesa i Rahe'a). O ile jednak ze zwyczajnym stresem, który towarzyszy podjęciu nowych obowiązków i wejściu w nowe środowisko można sobie poradzić - z czasem - o tyle zjawisko psychologiczne nazywane “syndromem oszusta” ("imposter syndrome") może ten proces znacznie skomplikować. 

Syndrom oszusta – co to takiego? 

Z grubsza: chodzi o brak wiary w siebie i swoje osiągnięcia. O wieczne poczucie, że wysokie stanowisko albo wymarzona praca trafiło się przypadkiem, nie zasługujemy na nie, a już za chwilę wszyscy dookoła zorientują się, że jesteśmy... cóż: "oszustami". Osoby, które się z nim zmagają, są przekonane, że ich awans lub pozycja są wynikiem splotu okoliczności czy łutu szczęścia, nie zaś talentu, predyspozycji i pracy. Tacy ludzie są przekonani, że otoczenie postrzega je jako bardziej kompetentne i inteligentne, niż są w rzeczywistości. 

"Syndrom oszusta" został po raz pierwszy opisany w 1978 roku przez psycholożki Pauline Clance i Suzanne Imes, a zaczęło być o nim głośno w połowie lat 80., kiedy Imes wydała książkę na ten temat. Badaczki pierwotnie opisywały ów syndrom jako występujący wśród kobiet na wysokich stanowiskach. Z kolejnych badań wynika jednak, że "imposter syndrome" może dotknąć każdego bez względu na płeć, a dotyczyć może aż 82% ludzi. Lęk przed byciem uznanym za osobę niewystarczająco kompetentną dominuje wśród managerów najwyższego szczebla na całym świecie. Nie jest to jednak jednostka chorobowa ani zaburzenie - nie widnieje w regularnie rewidowanym wykazie, publikowanym przez American Psychiatric Association.

Znani “oszuści”.

Ci, którzy zmagają się z poczuciem, że przypadkiem zrobili karierę lub dostali pracę marzeń, są w doborowym towarzystwie. Kilka lat temu laureatka Oscara Natalie Portman podczas mowy na swojej Alma Mater - uniwersytecie Harvarda - powiedziała: “Czułam się, jakbym była tu przez pomyłkę (...) [czułam], nie jestem dostatecznie bystra, by obracać się w tym towarzystwie i że za każdym razem, kiedy otwieram usta, muszę udowadniać, że nie jestem tylko pustą aktorką”. W podobnym tonie wypowiedziała się aktorka Emma Watson, a prezes Starbucksa Howard Schultz wyznał: “Bardzo niewiele osób, niezależnie od wcześniejszych doświadczeń, siada na tym stołku z przekonaniem, że teraz jest już odpowiednio przygotowane do pełnienia funkcji prezesa. Nikt się do tego nie przyzna, ale tak jest”. 

Jak zaradzić syndromowi oszusta?

Na podobne wyznania zdobył się Tom Hanks, scenarzysta Chuck Lorre, pisarz Neil Gaiman, sędzia Sądu Najwyższego Sonia Sotomayor czy przedsiębiorczyni Sheryl Sandberg. Wszyscy ci ludzie, podobnie jak miliony innych, którzy czują się jak oszuści, robią wszystko, by nikt nie odkrył ich - wyimaginowanego - sekretu. Żeby więc zasłużyć na uznanie i szacunek i zrekompensować swój - wyimaginowany - brak predyspozycji i zasług, pracują jeszcze ciężej. To błędne koło. Są jednak inne metody, by poradzić sobie z syndromem oszusta. Jak?

• Przyjrzyj się sobie uważnie. Zastanów się, czy mimo osiągnięć i awansów czujesz się, jakbyś oszukiwał współpracowników i szefa. Porozmawiaj z terapeutą lub kimś zaufanym. Nadaj perspektywę całej sytuacji. I wiedz, że nie jesteś sam/-a.  
• Nie porównuj się do innych. Rób swoje, ale nie bój się prosić o pomoc.
• Korzystaj z tego, że jesteś "nowy". To daje ci dużą przewagę, bo możesz pytać, pytać i pytać. W dodatku masz zupełnie nowe, świeże spojrzenie.
• I - bądź dla siebie wyrozumiały/-a, a przy okazji ufaj decyzjom innych: skoro dostałeś tę pracę, to znaczy, że ktoś uważa, że jesteś naprawdę dobry w tym, co robisz.

Bibliografia:

1. Clance P.R., Imes S., “The Imposter Phenomenon in High Achieving Women: Dynamics and Therapeutic Intervention”, Psychotherapy Theory, Research and Practice, dostęp 28 grudnia 2021r. 
2. Molinsky A., “Każdy z nas cierpi na syndrom oszusta. Jak sobie z nim poradzić?”, web.archive.org, dostęp 28 grudnia 2021r.
3. Raypole C., “You’re Not a Fraud. Here’s How to Recognize and Overcome Imposter Syndrome”, 16 kwietnia 2021r.
4. Bravata D.M., Watts S.A., Keefer A.L. i inni, “Prevalence, Predictors, and Treatment of Impostor Syndrome: a Systematic Review”. J Gen Intern Med. 2020r. 
5. “Syndrom oszusta blokuje Twoją karierę? Sprawdź, jak sobie z nim radzić”,pracuj.pl, 3 stycznia 2020r.