Wypalenie zawodowe – jak sobie z nim radzić?

Kiedyś praca była wyzwaniem i możliwością realizowania się, a dziś nie odczuwasz ani zadowolenia, ani satysfakcji. Jesteś zmęczona, zadania wykonujesz automatycznie i na pół gwizdka, a przed spotkaniem integracyjnym myślisz tylko o wymówkach, które zabrzmią na tyle przekonująco, że pozwolą uniknąć owej integracji. Dodatkowo czujesz się zniechęcona i wyczerpana, zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Brzmi znajomo? To wypalenie zawodowe – stan, który dotyczy ogromnej liczby pracujących osób.

Przyczyną wypalenia zawodowego jest stres. Jeśli trwa długo, powoduje spustoszenie psychiczne i fizyczne. Jest związany z nadmiarem obowiązków, siedzącym trybem życia i brakiem równowagi między życiem zawodowym i prywatnym, rodzinnym. Stres, który utrzymuje się długo, powoduje nie tylko frustrację i zmęczenie psychiczne, ale także objawy somatyczne, jak bóle głowy, bezsenność czy bóle brzucha. Lista jest o wiele dłuższa.

Wypalenie zawodowe w Polsce – jak wygląda sytuacja?

Jak wynika z badań, z wypaleniem zawodowym boryka się ogromna liczba zatrudnionych. Z raportu opracowanego w ramach kampanii "Zrozum. Poczuj. Działaj" przez Pracodawców RP i Grupę ArteMis wynika, że aż 85% respondentów zgadza się ze zdaniem, że wypalenie zawodowe jest stanem, który najczęściej dotyka pracowników. "Wśród przyczyn powstawania i wzmacniania zaburzeń u pracowników respondenci z grupy pracodawców wskazują przede wszystkim: zbyt dużo stresu (80,5%), presję czasu (74%), nadmiar zadań (66,5%), zbyt duży nacisk przełożonych (54%)" – brzmi fragment raportu. Respondenci wymieniali także brak integracji w zespole, brak kompetencji do wykonywania zadań, osobiste trudności pracowników, rodzinne problemy pracowników, niezdrowy styl życia pracowników, zadania poniżej kwalifikacji oraz nieodpowiedni sprzęt. 

Wyniki badań komentowała w raporcie psycholożka Ewelina Adamus-Pinda: "Wyniki badania wskazują, iż wypalenie zawodowe, zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe oraz zaburzenia adaptacyjne związane ze stresem najczęściej dotykają pracowników. Ekspertka mówiła także o wygórowanych oczekiwaniach wobec pracowników w zakresie dyspozycyjności, kompetencji, elastyczności i tempa pracy oraz silną presję czasu i wyników. Do tego dochodzą konflikty, ostra rywalizacja i brak zaufania w zespole. 

Z kolei dr Marta Marchlewska, założycielka i kierowniczka Laboratorium Poznania Politycznego w Instytucie Psychologii PAN, podkreślała: "Wszystko to jest destrukcyjne nie tylko z punktu widzenia samego pracownika, ale również pracodawcy. Skutkuje niskim zaufaniem do pracodawcy, mniejszą kreatywnością. Pracownicy są mniej efektywni, częściej przebywają na zwolnieniach lekarskich, przynoszą mniejsze zyski".

Trzy stadia wypalenia zawodowego.

Pracownik, który jest wypalony, jest w kiepskim stanie psychicznym, niechętnie chodzi do pracy, wykonuje swoje zadania, zaś relacje w zespole, w którym funkcjonuje, zaczynają się pogarszać. Choć w każdym przypadku objawy mogą być inne, można wyróżnić podstawowe etapy wypalenia. Pierwsze pojawia się stadium wypalenia emocjonalnego, co przejawia się permanentnym zmęczeniem – pracownik czuje się wyczerpany i przytłoczony. Drugie stadium to etap depersonalizacji i cynizmu, kiedy pracownik buduje dystans między współpracownikami i zespołem. Taka osoba staje się obojętna, wygłusza emocje związane z pracą. W trzecim stadium osoba dotknięta wypaleniem zawodowym odczuwa brak kompetencji i sprawczości. 

Choć wypalenie zawodowe może dotknąć każdego, osobami najbardziej narażonymi na wystąpienie tego stanu są ludzie pracujący w sposób wymagający intensywnego kontaktu z ludźmi. A więc są to nauczyciele, pracownicy służby zdrowia, pracownicy socjalni, psychologowie oraz osoby związane z fundacjami pozarządowymi, których praca polega na niesieniu pomocy. Bardzo często dotyka aktywistów.

Jak poradzić sobie z wypaleniem zawodowym?

Jak w każdym przypadku, najlepsza jest... prewencja. Czyli: zapobieganie wypaleniu, zanim wystąpi. Kluczem jest tu dbanie o równowagę między pracą i życiem prywatnym i znalezienie czasu dla siebie, by zregenerować siły. Jak? Można śpiewać, tańczyć, biegać czy chodzić na siłownię. Słowem – można wszystko, co pozwala zregenerować siły, sprawia przyjemność i pozwala oderwać się od obowiązków. Jeśli te metody nie działają, a Twój stan psychiczny i fizyczny się pogarsza, warto umówić się na rozmowę z psychoterapeutą lub psychiatrą, który pomoże ustalić plan wyjścia z tej sytuacji. Nie wahaj się zwrócić o pomoc. Im wcześniej to zrobisz, tym mniej czasu będziesz potrzebować na dojście do siebie. 

Co istotne, w Polsce istnieje dość niewielka świadomość znaczenia work-life balance. Nie potrafimy odpoczywać, nie mamy świadomości, jak ważna jest higiena psychiczna, a "pracoholizm" dla wielu stał się stylem życia. Powoli to się zmienia, przed nami wciąż jeszcze długa droga.

Bibliografia:

Raport "Zdrowie psychiczne w środowisku pracy", Pracodawcy RP, Grupa ArteMis, ZUS, 25 maja 2021r.