Zachcianki w ciąży – czy to jest norma?

Zdrowa dieta w ciąży jest niezwykle istotna dla prawidłowego rozwoju nienarodzonego dziecka. Jednak wiele kobiet wykazuje dziwne preferencje smakowe, które są osławione jako ciążowe zachcianki. Jak się okazuje, nawet ¾ kobiet zgłasza na jakimś etapie ciąży takie zachcianki. Zwykle odbywa się to w pierwszym trymestrze i dotyczy ochoty na słodycze, nabiał czy słone pokarmy w niezwykłych połączeniach. Zachcianki bywają niezwykłe (ciasto i czarne oliwki, kiszone ogórki z konfiturą), wysublimowane (ciasteczka korzenne z mlekiem, lody truskawkowe konkretnej firmy), nieskomplikowane (hektolitry mleka) lub “zdrowe” (hurtowe ilości cytrusów). 

Czasem jednak przybierają one postać niebezpiecznych, stwarzających zagrożenie. Niektóre kobiety pragną jeść rzeczy, które nie są żywnością: ziemię (geofagia), surową skrobię (amylofagia), lód (pagofagia), węgiel drzewny, popiół, papier, kredę, tkaniny, fusy z kawy czy skorupki jajek. Takie zachowanie jest ujęte w klasyfikacji chorób jako pica.

Uleganie niektórym zachciankom ciążowym może szkodzić zdrowiu!

Pica czyli celowa konsumpcja substancji nieżywnościowych to tysiącletnia zagadka żywieniowa. Jest ona wszechobecna na całym świecie i rozpowszechniona wśród kobiet w ciąży oraz dzieci. Związana jest, jak się okazuje, najprawdopodobniej z niedoborami mikroskładników odżywczych. Lekarze i naukowcy zbadali już wiele proponowanych przyczyn tego stanu rzeczy, w tym oczekiwania kulturowe, stres psychologiczny, głód, niestrawność, niedobory mikroskładników odżywczych (żelaza, cynku i wapnia). Nadal nie ma jednoznacznych ustaleń co do przyczyn takich zachcianek w okresie ciąży, zwłaszcza, że mijają one wraz z przyjściem na świat dziecka.

Pica niesie za sobą powikłania uzależnione od rodzaju spożywanej substancji:

• Geofagia. Spożycie ziemi i gliny może prowadzić do zaparć, hipokaliemii i niedoborów żywieniowych. Glina może być również źródłem wielu czynników zakaźnych, takich jak pasożyty. Istnieje również ryzyko zatrucia ołowiem.
• Pagofagia. Spożycie lodu może prowadzić do niedoboru żelaza. Inne powikłania to próchnica i nadwrażliwość zębów. 
• Mylofagia. Nadmierne spożycie skrobi jest związane z niedoborem żelaza. Może również powodować wysoki poziom cukru we krwi i otyłość ze względu na wysoką zawartość węglowodanów. 
• Inne substancje. Spożywane materiały mogą zawierać szeroką gamę toksycznych zanieczyszczeń, takich jak ołów, rtęć, arsen, fluor i wiele innych. 

Pica podczas ciąży może mieć tragiczne konsekwencje dla rozwijającego się płodu. Istnieją doniesienia o przypadkach toksyczności wewnątrzmacicznej spowodowanej picą matczyną. Zatrucie ołowiem wiąże się z długotrwałą niepełnosprawnością neurologiczną. Geofagia matki została powiązana z opóźnieniem funkcji motorycznych u dziecka.

Skąd biorą się zachcianki w ciąży?

Wielu ekspertów jest zdania, że są one następstwem zmian hormonalnych zachodzących w organizmie kobiety (wszak często doświadczają podobnego zjawiska przed pojawieniem się miesiączki). Zmiany hormonalne w połączeniu z wyostrzeniem zmysłów smaku i węchu skutkują niechęcią do jednych i ochotą na inne pokarmy. Inna teoria wskazuje niedobory pokarmowe jako źródło zachcianek. Niewątpliwie w zamierzchłych czasach mogły one mieć znaczenie. Jednak zachciankę na batona snickers trudno uzasadnić niedoborem jakiegoś konkretnego składnika, dostępnego jedynie w nim.

Wygląda na to, że na zachcianki pokarmowe składają się czynniki fizjologiczne, psychiczne oraz kulturowe. Radzenie sobie z nimi wcale nie jest bardzo skomplikowane. Oto co pomoże Ci zapanować nad zachciankami:

1. Szukaj zamienników. 

Jeśli masz ochotę na coś niezbyt pożywnego, postaraj się poszukać lepszej alternatywy. Zamiast lodów można zjeść mrożony jogurt, kolorowy napój gazowany zamień na sok rozcieńczony gazowaną wodą. Chęć na karmelki zamień np. suszonymi owocami.

2. Stosuj umiar. 

Masz ochotę na czekoladę – ok, jednak niech to będą 1-2 kostki, nie cała tabliczka. Delektuj się smakiem, by zmniejszyć wielkość porcji.

3. Ustąp. 

Zachcianki trwają zwykle krótko (mijają po pierwszym trymestrze), w połączeniu ze zdrowym rozsądkiem (zgoda na jedno ciastko, ale nie na całą paczkę) nie spowodują wielkiego spustoszenia. 

Pamiętaj, że zdrowa zbilansowana dieta, regularnie spożywane posiłki, otwarcie na nowe zdrowe pokarmy – to wszystko zapobiega zachciankom, zwłaszcza tym wywołanym głodem.

Słyszałaś, że zachcianki na słodkości łączone były z urodzeniem córki, a apetyt na sery i mięso z potomkiem płci męskiej? I choć takie wnioski nie mają podstaw naukowych, zachcianki i mity na ich temat towarzyszą kobietom od wielu wieków.

Bibliografia:

1. Young SL. Pica in pregnancy: new ideas about an old condition. Annu Rev Nutr. 2010 Aug 21;30:403-22.
2. Al Nasser Y, Muco E, Alsaad AJ. Pica. 2022 Jun 27. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022.
3. Jouanne M, Oddoux S, Noël A, Voisin-Chiret AS. Nutrient Requirements during Pregnancy and Lactation. Nutrients. 2021 Feb 21;13(2):692.