Jak rozpoznać zaburzenia odżywiania u nastolatków?

Żyjemy w czasach kultu sylwetki i piękna. Każdy rok zaczynamy od planowania zmian w sposobie jedzenia i z zamiarem więcej ćwiczyć. Mówimy głośno o rozpoczęciu diety, a komunikaty, jakie cały czas słyszą dzieci, to: “nie mogę tego”, “to niezgodne z dietą”, “od tego tyję”. Jednocześnie dorastanie jest takim okresem w życiu, kiedy dziecko bardzo się skupia na aspektach związanych z ciałem. Kiedy kult szczupłej sylwetki i popularyzacja restrykcyjnych diet nakłada się na okres dojrzewania, może to sprzyjać zaburzeniom odżywiania u nastolatka. Niestety jest to problem coraz większy i dotyczy coraz młodszych dzieci. Zaburzenia odżywiania mogą wpływać na ich rozwój fizyczny oraz psychiczny.

Zaburzenia związane z jedzeniem nie dotyczą jedynie niejedzenia. 

Mogą mieć charakter zupełnie odwrotny. Wszystkie zaburzenia dotyczące jedzenia można odnieść do 3 spójnych grup.

• Zaburzenia sprzyjające otyłości. Chodzi o jedzenie niekontrolowane, syndrom nocnego jedzenia, jedzenie emocjonalne. Możemy zaliczyć do tej grupy także bulimię. W przypadku tego zaburzenia po napadach objadania się następuje próba ich kompensacji, czyli wywoływanie wymiotów, głodówki, użycie środków przeczyszczających itd.
• Zaburzenia wynikające z braku akceptacji własnego wyglądu. Tu można odnieść na przykład anoreksję, która najczęściej dolega dziewczynom i młodym kobietom. Bardziej szczegółowo o anoreksji opowiadamy w osobnym artykule. Do tej grupy również wchodzi bigoreksja czyli obsesja na budowie masy mięśniowej, która najczęściej dotyka młodych mężczyzn;
• Zaburzenia wynikające z troski o zdrowie. Obsesja na punkcie “zdrowego” jedzenia nazywana jest ortoreksją.

Do powstania nietypowego wzorca odżywiania może prowadzić nadmiar obowiązków, stres, wymagania w szkole lub grupie zawodniczej. Sporty estetyczne czy balet w tym sensie są dodatkowym czynnikiem obciążającym. Wpływ mają również idole, na których trafia młodzież w mediach społecznościowych. Rolą rodzica jest wychwycić zaburzenie i odpowiednio na nie zareagować, a nie jest to takie proste.

Jakie zachowania nastolatków mogą świadczyć o zaburzeniach odżywiania?

Jeśli wcześniej dziecko miało nadwagę lub było otyłe, odbieramy z zadowoleniem jego większe zainteresowanie sportem i odżywianiem. Cieszymy się, że wreszcie zostały wysłuchane nasze uwagi, by dziecko czegoś nie jadło lub by się ruszyło. Zaczyna się od nadmiernego zainteresowania jedzeniem,  zdrowym odżywianiem, dietami, liczeniem  i ograniczeniem kalorii, wykluczeniem słodyczy i tłustych potraw ze swojego menu. A także – zmniejszeniem ilości spożywanego pokarmu, dokładnym odmierzaniem potraw, uprawianiem ćwiczeń fizycznych, które z czasem stają się coraz intensywniejsze. Uwaga, początek choroby jest trudny do wychwycenia przez otoczenie!

Sygnały w zachowaniu dziecka, które powinny zwrócić naszą uwagę, to:

• dziecko jest chorobliwie zaabsorbowane masą ciała i własnym wyglądem;
• ma zaburzone postrzeganie własnej sylwetki (twierdzi, że jest grube, gdy według nas nie odstaje od grupy równolatków, a badania tego nie potwierdzają);
• ma silny lęk przed zwiększeniem masy ciała i otyłością;
• dziecko traci zainteresowanie jedzeniem, nie ma łaknienia, nie chce spożywać posiłków w gronie rodziny, może również bezpośrednio po posiłku biec do toalety;
• jest przekonane o swoim zdrowym odżywianiu, a stosowane restrykcyjne diety uznaje za racjonalne i uzasadnione;
• manipuluje masą ciała, gdy jest bardzo szczupłe – ubiera się w luźne ubrania, na wadze staje w ciężkim ubraniu, wypija dużą ilość wody przed ważeniem;
• dziecko jest drażliwe, rezygnuje z wcześniejszych zainteresowań i aktywności, na rzecz zwiększenia aktywności fizycznej;
• odmawia jedzenia produktów, które nie spełniają narzuconych przez nie kryteriów.

Ryzyko wystąpienia zaburzeń odżywiania zwiększają takie cechy dziecka jak wrażliwość na krytykę, zaniżona i niestabilna samoocena.  A także skłonność do perfekcjonizmu, potrzeba kontroli, potrzeba rywalizacji, dążenie do doskonałości, obsesja porządku, wytrwałość i pracowitość, których efektem są sukcesy w szkole i/lub w pracy. Często towarzyszy temu stawianie dziecku przez rodziców wygórowanych wymagań, wspieranie perfekcjonizmu i rywalizacji u dziecka.

Co robić, gdy podejrzewasz, że Twój nastolatek ma zaburzenia odżywiania?