Pismo odręczne dzieci jest w kryzysie. To negatywnie wpływa na mózg.

Niepokojące dane płyną z całego świata. Większość pierwszoklasistów w Niemczech nie potrafi sprawnie pisać. W Finlandii nauka pisania kursywą została wyparta przez lekcje z komputerami i tabletami. Podobnie sprawa wygląda w Norwegii i Stanach Zjednoczonych. Tylko w niektórych szkołach dzieci wciąż uczą się klasycznego pisania. Większość uczy się pisać – i czytać – drukowane litery. Sytuację pogorszyły czasy pandemii, kiedy nauka odbywała się głównie przed ekranem komputera. To sprawiło, że pismo odręczne było wykorzystywane przez dzieci jeszcze rzadziej.

W Niemczech aż 70% przedszkolaków nie ma umiejętności płynnego ciągnięcia jednej linii oraz łączenia linii. A wynika to między innymi z faktu, że mniejszą wagę przykłada się do kształtowania umiejętności motorycznych – jak wiązanie sznurowadeł, skakanie na jednej nodze czy nawlekanie igły ¹. To z kolei przekłada się na kształtowanie się umiejętności poznawczych, bo zwyczajna nauka pisania – i pisanie odręczne – ma kolosalne znaczenia dla rozwoju maluchów. 

Pismo odręczne wspiera rozwój mózgu u dzieci.

Jak mówiła w rozmowie z „DW“ pedagożka Stephanie Mueller, w wielu szkołach dzieci uczą się wyłącznie stawiania drukowanych liter. To bezpośrednio wpływa na sposób, w jaki działają ich mózgi. – Udowodniono, że pisanie wyrazów bez odrywania pióra od papieru, ze zmianą kierunku linii daje lepsze wyniki w nauczaniu niż pismo drukowane. W ten sposób można też pisać szybciej, niż pisząc każdą literę oddzielnie – mówi Mueller. 

Pismo odręczne, zarówno jego nauka, jak i stosowanie, wiąże się z wieloma korzyściami dla mózgu.  Z badań przeprowadzonych na Uniwersytecie Waszyngtońskim wynika, że o ile pisanie odręczne i na klawiaturze mają pewne punkty styczne w zakresie ich znaczenia dla kształtowania się zdolności i umiejętności poznawczych ², to podczas obu tych czynności używa się innych części mózgu i jego funkcji. Pisze o tym też neurolog dr William Klemm w artykule dla magazynu „Psychology Today“: 

“By pisać możliwą do odczytania kursywą, potrzebna jest kontrola motoryczna nad palcami. Musisz uważać na to, co robisz, i myśleć o tej czynności. Musisz ćwiczyć. Skany mózgu pokazują, że podczas pisania odręcznego używane są inne obszary mózgu niż te, które uaktywniają się podczas pisania na klawiaturze“ ³. Używając tabletu, angażujemy wyłącznie nadgarstek i przegub dłoni oraz kciuk, podczas gdy pisanie odręczne angażuje wszystkie palce.  

Pismo odręczne ułatwia także zapamiętywanie i pomaga identyfikować rozmaite przedmioty. Z badania opublikowanego w 2012 roku w czasopiśmie „Trends in Neuroscience“ autorki Karin James i Laura Engelhardt zaznaczają, że pisanie odręczne może być kluczowe dla nauki alfabetu. Po przeanalizowaniu skanów mózgów dzieci, które uczyły się liter, pisząc je odręcznie i na klawiaturze, także doszły do wniosku, że inne obszary mózgu odpowiadają za te dwie, pozornie zbieżne, czynności ⁴.

Pismo odręczne wspiera pamięć, uczenie się i kreatywność. 

Badania norweskich naukowców dowodzą także, że odręczne pismo stymuluje więcej ścieżek neuronów w mózgu, co pomaga lepiej się uczyć i zapamiętywać nowe informacje ⁵. Co ciekawe, nie musi to być koniecznie pisanie długopisem na papierze. Równie efektywne dla aktywizacji funkcji poznawczych jest pisanie interaktywnym rysikiem po powierzchni tabletu. 

Badaczka i autorka książki „The History and Uncertain Future of Handwriting“ Anne Trubek uważa, że pisanie odręczne wiąże się także z innymi korzyściami. A mianowicie – wymusza pewien rodzaj automatyczności w działaniu. Kiedy nauczysz się doskonale pisać ręcznie, robisz to właśnie automatycznie, bez myślenia o konkretnych pociągnięciach, co daje ci ekstra przestrzeń na swobodne myślenie i kreatywność. Pisanie porównuje do jazdy samochodem: “Kiedy już umiesz prowadzić, nie myślisz wciąż: a teraz naciśnij na gaz, teraz przekręć kierownicę. I chcemy, by to osiągnęły dzieci, kiedy uczą się pisać“ – mówiła ⁶. 

Podkreśla też, że odręcznie pisane życzenia zawsze będą miały większą wartość od tych wysłanych choćby sms-em. Dlaczego? Bo pokazują, że komuś naprawdę zależy na tyle, by poświęcić więcej czasu.

Bibliografia:

1. M.Matzke, “ Ostrzeżenie pedagogów: Dzieci są upośledzone motorycznie i nie potrafią pisać”, Deutsche Welle, 16 czerwca 2014r.
2. Berninger V, Abbott R, Cook CR, Nagy W. Relationships of Attention and Executive Functions to Oral Language, Reading, and Writing Skills and Systems in Middle Childhood and Early Adolescence. J Learn Disabil. 2017 Jul/Aug;50(4):434-449.
3. William R. Klemm, “Why Writing by Hand Could Make You Smarter”, Psychology Today, 14 marca 2013r.
4. James KH, Engelhardt L. The effects of handwriting experience on functional brain development in pre-literate children. Trends Neurosci Educ. 2012 Dec;1(1):32-42.
5. Askvik EO, van der Weel FR, van der Meer ALH. The importance of cursive handwriting over typewriting for learning in the classroom: A high-density EEG study of 12-year-old children and young adults. Front Psychol. 2020;11:1810.
6. Ewen Hosie, “The uncertain future of handwriting”,bbc.com, 8 listopada 2017r.