Czy można odzyskać dziecięce wakacje? – lek. med. Nina Nicheska o tym, jak wiek wpływa na naszą percepcję czasu

Czas w dzieciństwie płynął wolniej. Co się zmieniło?

Kiedy byłam mała wakacje zdawały się nie mieć końca. Miałam na wszystko czas. Właśnie to dostawaliśmy kończąc rok szkolny – masę wolnego czasu. Teraz dwa miesiące mijają mi jakby to były zaledwie dwa tygodnie.

Myślałam, że to może kwestia przeciążenia zadaniami, poczucia, że wciąż mam coś do nadrobienia. A jednak nie, to nie moja wina, to biologia i trochę matematyki – przekonują naukowcy, którzy zajmują się percepcją czasu.

Dlaczego dzieci odczuwają czas inaczej?

Jest kilka teorii, które tłumaczą, dlaczego dzieci inaczej odczuwają upływ czasu niż dorośli. Opisał je prof. Christian Yates, matematyczny biolog z Uniwersytetu Bath. Jedna z teorii nawiązuje do naszych wewnętrznych zegarów biologicznych. Serce dzieci bije szybciej niż dorosłych, dzieci szybciej też oddychają. To znaczy, że w tym samym okresie czasu doświadczają one biologicznie więcej, mogą więc mieć wrażenie, że minęło więcej czasu.

„Ponieważ dzieci oddychają szybciej i ich serca biją szybciej niż u dorosłych, mają one więcej punktów odniesienia w jednostce czasu. To może sprawiać, że czas wydaje się im płynąć wolniej.” – Prof. Christian Yates, University of Bath, w artykule dla ScienceAlert

Im więcej nowości, tym dłuższy czas

Inna teoria mówi, że przy dużej ilości nowych bodźców mózg potrzebuje więcej czasu na przetworzenie informacji, przez co wydaje się, że minęło więcej czasu. Osoby, które przeżyły wypadek samochodowy, czyli coś ekstremalnie nieznanego, opowiadają, że odczuły tę chwilę jakby toczyła się w zwolnionym tempie. Dla dzieci świat jest miejscem pełnych nowych bodźców. Nowe jest dla nich to, co nam z wiekiem powszednieje – zdarzenia i wygląd ulic. Wszystko to, już wiele razy widzieliśmy. Mózg dziecka musi poświęcić więcej czasu na rejestrowanie szczegółów. Ta praca wydłuża dzieciom czas. Gdy w dorosłości niemal cały czas działamy rutynowo, czas płynie nam szybciej.

Matematyczne podejście do upływu czasu

A może w różnej percepcji czasu chodzi bardziej o matematykę? – pyta prof. Yates. Tłumaczy, że postrzegamy czas w odniesieniu do życia, które już minęło. Dla dwulatka rok to połowa życia, dlatego oczekiwanie między urodzinami wydaje się dzieciom tak niezwykle długie. Dla dwudziestolatka rok to już tylko 5 proc. życia. Jeśli miałby doświadczyć tak długiego oczekiwania na urodziny jak dwulatek, musiałby na nie czekać aż do trzydziestki – mówi prof. Yates.

Chcesz, by urlop trwał dłużej? Wystarczy, że zaskoczysz swój mózg

Czy możemy sprawić, żeby wakacje znowu wydawały się nam dłuższe?

Jest taka możliwość. Naukowcy podpowiadają, że tygodniowy urlop, w którym zaplanujemy nowe aktywności czy odwiedzimy nieznane nam miejsca wyda się nam dłuższy niż tydzień spędzony w znajomym otoczeniu.

Można spróbować tej sztuczki choćby w weekend. Na przykład wybrać się na wycieczkę rowerową w okolicę, w której jeszcze nas nie było.

6 sposobów, by Twoje wakacje płynęły wolniej

• Zmień kolejność dnia. Zjedz śniadanie na trawie zamiast przy stole, pójdź na spacer o wschodzie, nie o zmierzchu. Nawet codzienne czynności zyskują świeżość, gdy zmienisz ich porę lub miejsce.

• Zrób coś po raz pierwszy. Nie musi być wielkie – liczy się nowość. Kajak, wystawa, teatr pod chmurką, lepienie z gliny. To właśnie "pierwsze razy" zostają z nami najdłużej.

• Odłóż telefon. Gdy wszystko dokumentujesz, przeżywasz mniej – bo zamiast być w chwili, obserwujesz ją z zewnątrz. Spróbuj choć na chwilę schować telefon do plecaka i po prostu bądź. Patrz, czuj, oddychaj. JOMO – detoks cyfrowy, którego potrzebujesz.

• Zatrać się w zmysłach. Wybierz się w miejsce, które pachnie, szumi, błyszczy. Las po deszczu, targ warzywny, nocne niebo z dala od miasta – takie chwile zostają w ciele i w pamięci.

• Idź na spacer bez celu. Jak dziecko, które jeszcze nie zna mapy. Eksplorowanie bez planu pozwala na prawdziwe bycie tu i teraz – bez pośpiechu, bez oczekiwań.

• Zostaw miejsce na nudę. Nie planuj każdej godziny. Pustka to przestrzeń na zachwyt, impuls, wspomnienie. Jeśli wypełnisz urlop od A do Z, minie tak szybko jak... lista zadań do odhaczenia.

Wakacje to coś więcej niż przerwa od pracy

Wakacje wyrywają dzieci z ich codziennej rutyny. Nas też powinny. Wakacje są tak samo ważne dla rozwoju dziecka jak czas spędzany w szkole. Czy o swoich urlopach też tak myślimy? Czy raczej odhaczamy wypoczynek, jak inne zadania z listy?

Pamiętam, że początek wakacji wydawał mi się najwspanialszą chwilą w roku. Wszystko mogło się zdarzyć i nic nie było pilne. Chciałabym z takim samym spokojem i ekscytacją zaczynać moje dorosłe wakacje. I żeby chociaż jeden udany dzień na urlopie minął mi według czasu dziecięcego. Wam też tego życzę.

FAQ – najczęstsze pytania o percepcję czasu i wakacje

Czy naprawdę da się "wydłużyć" wakacje?

Tak – choć nie zmienimy długości kalendarzowej, możemy wpłynąć na to, jak odczuwamy czas. Kiedy robimy coś nowego, mózg rejestruje więcej informacji, silniej angażuje uwagę i tworzy trwalsze wspomnienia. Dzień pełen takich bodźców wydaje się dłuższy i bogatszy – podobnie jak w dzieciństwie.

Dlaczego dzieci odczuwają czas inaczej niż dorośli?

Dzieci mają biologicznie inny rytm – ich serce bije szybciej, oddychają szybciej, a układ nerwowy przetwarza świat bardziej intensywnie. W tym samym czasie dzieje się u nich więcej, co sprawia, że dzień wydaje się dłuższy i bogatszy w doświadczenia.

Co robić na urlopie, by naprawdę odpocząć?

Zamiast przeładowywać grafik atrakcjami, warto zostawić przestrzeń na spontaniczność, zmysły i "nicnierobienie". Nie chodzi o to, by zrezygnować z planów, ale by dać sobie zgodę na ich zmianę – w rytmie ciała, nie kalendarza. To właśnie w momentach ciszy, luzu i obecności mózg regeneruje się najlepiej.

Dlaczego czas na wakacjach mija tak szybko?

Dorośli często spędzają urlop w trybie zadaniowym – wszystko trzeba zaplanować, zrealizować, zaliczyć. Każdy dzień staje się kolejnym punktem do odhaczenia. W efekcie brakuje przestrzeni na uważność i spontaniczność. A to właśnie one – chwile "bez celu", momenty bycia tu i teraz – wydłużają nasze subiektywne poczucie czasu i zostają z nami na dłużej.

Jak sprawić, by wakacje były bardziej zapamiętane?

Zadbaj o "pierwsze razy" – nowe miejsce, smak, doświadczenie. To właśnie nowość najtrwalej zapisuje się w pamięci. Nie chodzi o wielkie wyprawy, ale o drobne odkrycia, które zaskoczą ciało i umysł. Zostaw też przestrzeń na niedoskonałość i nieplanowane chwile – to właśnie one, często nieidealne i spontaniczne, stają się najpiękniejszym wspomnieniem.

Co robić, by naprawdę odpocząć psychicznie na urlopie?

Warto ograniczyć ilość bodźców i zobowiązań – także tych, które narzucamy sobie sami. Odpoczynek psychiczny to nie tylko brak pracy, ale też brak presji, ocen i tempa. Pomaga kontakt z naturą, świadomy ruch, sen i chwile bez technologii. Dobrze robi też samotność, nawet krótka – pozwala złapać oddech, wyciszyć myśli i wrócić do siebie.

Czy dzieci też potrzebują nudy w wakacje?

Tak – nuda jest nie tylko w porządku, ale wręcz potrzebna, by dzieci mogły naprawdę odpocząć, przetwarzać emocje i rozwinąć swoją naturalną kreatywność. To właśnie w chwilach bez gotowego scenariusza dziecko uczy się wymyślać, eksplorować i zauważać więcej. Przeciążanie wakacji atrakcjami może przynieść odwrotny efekt niż zamierzony – zamiast radości i relaksu pojawia się zmęczenie i rozdrażnienie.

Źródła:

1. Yates, C. A. (2021, July 26). Why holidays feel shorter as you get older – and how to slow down time. The Conversation. https://theconversation.com/why-holidays-feel-shorter-as-you-get-older-and-how-to-slow-down-time-165187
2. Droit-Volet, S., & Gil, S. (2009). The time–emotion paradox. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 364(1525), 1943–1953. https://doi.org/10.1098/rstb.2009.0013
3. Eagleman, D. (2008). Human time perception and its illusions. Current Opinion in Neurobiology, 18(2), 131–136. https://doi.org/10.1016/j.conb.2008.06.002
4. Wearden, J. H., & Penton-Voak, I. S. (2015). Feeling the heat: Body temperature and the rate of subjective time, revisited. Quarterly Journal of Experimental Psychology, 68(11), 2191–2205. https://doi.org/10.1080/17470218.2015.1017518
5. Gable, S. L., Poole, B. D., & Harmon-Jones, E. (2017). Novelty enhances memory and reduces subjective time perception. Emotion, 17(3), 414–418. https://doi.org/10.1037/emo0000240
6. Wittmann, M. (2009). The inner experience of time. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 364(1525), 1955–1967. https://doi.org/10.1098/rstb.2009.0003