W wywiadzie dla nikaMag lekarz Ewa Jakubowska wyjaśnia, kto powinien unikać glutenu, jakie może wywołać objawy niepożądane, a także czy bezglutenowo zawsze znaczy zdrowo.
Dieta bezglutenowa jest modna, szczególnie w dużych miastach. W 2012 roku amerykański tygodnik “Time” uznał ją za jeden z najpopularniejszych trendów odżywiania. Glutenu zaczyna unikać coraz więcej ludzi na całym świecie. Pojawia się też coraz więcej głosów krytycznych mówiących, że “no gluten” to czysty marketing. Lekarze i eksperci żywieniowi często twierdzą, że mąki pszennej powinny unikać tylko osoby, które mają zdiagnozowaną celiakię. Jest to rzadka choroba autoimmunologiczna, która sprawia, że nie tolerujemy glutenu. Inni czasem przekonują, że gluten to żadna trucizna, tylko zwykłe białko roślinne zawarte w pszenicy i jej odmianach. A przy okazji – jest nawet korzystne, bo sprawia, że ciasto jest elastyczne, a pieczywo miękkie.
O tym, czy gluten zagraża naszemu zdrowiu, porozmawialiśmy z lekarzem, specjalistą chorób wewnętrznych Ewą Jakubowską, która bada zależności pomiędzy dietą a chorobami przewlekłymi i autoimmunologicznymi. Prowadzi bloga gdyjedzenieszkodzi.pl, jest autorką e-booków m.in. “Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten. Choroba, której nie ma?”, “Przewód pokarmowy i odporność”, “Jak dobrze prowadzić dietę bezglutenową”.
Ewa Jakubowska: Niestety odpowiedź na to pytanie nie jest tak prosta, jak byśmy chcieli. Na pewno gluten szkodzi osobom z celiakią, alergią na pszenicę i nieceliakalną nadwrażliwością na gluten. Według dostępnych danych na celiakię choruje około 1% ludzi, na alergię na pszenicę – 0,1%, ale na nieceliakalna nadwrażliwość na gluten, w zależności od źródła, od 6 do 10% ludzi na całym świecie. Wychodzi więc na to, że statystycznie gluten może być problematyczny dla nawet co 10-tej osoby. Profesor Alessio Fasano* wykazał, że gluten otwiera połączenia ścisłe w barierze jelitowej u wszystkich, nawet u osób zdrowych. To oznacza, że narusza jej szczelność. W zależności od osoby różni się jednak czas trwania tego zaburzenia. Najdłuższy jest u osób z celiakią, najkrótszy u osób zdrowych. Nie do końca wiadomo, jakie jest znaczenie tego zjawiska dla osób zdrowych. Problemem jest natomiast wykazanie, który pacjent może odnieść korzyść z diety bezglutenowej. Stąd rzeczywiście niektórzy specjaliści posługują się dietą eliminującą gluten, oczywiście po wcześniejszym wykluczeniu celiakii i alergii na pszenicę. Chcą obserwować, co się zmienia w samopoczuciu pacjentów czy wynikach badań. Na tej podstawie oceniają, czy to gluten jest czynnikiem wyzwalającym chorobę i źródłem stanu zapalnego.
Nietolerancja to każda nieprawidłowa reakcja niezależnie od reakcji immunologicznej. Pojęcie alergia jest dużo węższe niż nietolerancja. Alergia to reakcja nadwrażliwości natychmiastowej, często z udziałem przeciwciał IgE (jak alergia na orzeszki ziemne). Celiakia to choroba autoimmunologiczna. Żeby uznać, że możemy bezpiecznie spożywać pszenicę czy inne zboża zawierające gluten (jak żyto czy jęczmień), powinniśmy wykluczyć wszystkie 3 schorzenia – celiakię, alergię na pszenicę i nieceliakalną nadwrażliwość na gluten. Ostatnia występuje najczęściej.
Jeśli więc pyta Pani o nietolerancję glutenu, odpowiedź powinna brzmieć: prawdopodobnie tak. Piszę prawdopodobnie, ponieważ wciąż wiele przypadków chorób glutenozależnych pozostaje nierozpoznanych. W przypadku celiakii mówi się nawet, że pacjenci z rozpoznaną chorobą stanowią wierzchołek góry lodowej. Tylko 1 na 8 osób wie o swojej chorobie. Szerokie spektrum objawów chorób zależnych od glutenu powoduje, że często trudno jest wysnuć takie podejrzenie. A to od tego rozpoczyna się jakakolwiek diagnostyka. Jeśli ktoś jednak cierpi na jakieś przewlekłe dolegliwości lub choroby bez ustalonej przyczyny, być może warto pójść tropem chorób glutenozależnych.
Niestety wszystkie formy nieprawidłowej reakcji na gluten mogą być trudne do rozróżnienia bez specjalistycznych badań. Ale i badania czasami nie dają jednoznacznej odpowiedzi. Posługujemy się badaniami serologicznymi. Polegają one na wykazaniu obecności przeciwciał produkowanych przez organizm przeciwko elementom glutenu (jak w alergii na pszenicę) albo własnych tkanek (jak w celiakii) oraz gastroskopią z pobraniem kilku wycinków z różnych miejsc dwunastnicy. To ostatnie badanie służy wykazaniu zmian typowych dla celiakii: zaniku kosmków jelitowych, przerostu krypt i zwiększenia ilości limfocytów śródnabłonkowych. Najwięcej problemów mamy ze stwierdzeniem nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten. W tej chorobie nie ma markera, który potwierdzałby chorobę w sposób jednoznaczny. Dlatego w tym wypadku często wykorzystujemy samą dietę bezglutenową i jej ewentualne efekty jako narzędzie pomocne w postawieniu diagnozy.
Rzeczywiście najbardziej typowe objawy są związane z przewodem pokarmowym. Często dotyczą pacjentów z rozpoznaniem zespołu jelita drażliwego. Jednak lekarze czy badacze zajmujący się chorobami glutenozależnymi obserwują, że objawy ze strony przewodu pokarmowego występują coraz rzadziej. Częściej mogą to być objawy złego wchłaniania: niedokrwistość z niedoboru żelaza, osteoporoza czy zahamowanie wzrostu, objawy neurologiczne, psychiatryczne, skórne czy zaburzenia płodności.
Spektrum chorób towarzyszących lub wikłających choroby glutenozależne jest bardzo szerokie. Mogą to być choroby autoimmunologiczne, np. choroba Hashimoto, autoimmunologiczne choroby wątroby, cukrzyca typu 1 czy choroby reumatyczne. Niektóre z nich stanowią oficjalne wskazanie do badań w kierunku celiakii. Rośnie jednak lista publikacji opisujących związek celiakii i nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten z innymi chorobami, jak alergie czy zaburzenia hormonalne, choć brakuje wciąż na ten temat dużych badań. Mimo to warto tę zależność brać pod uwagę, nawet jeśli badania w kierunku celiakii niczego nie wykazują. Można znaleźć szereg opisów przypadku w bazie publikacji medycznych świadczących o skuteczności diety bezglutenowej u części pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi, neurologicznymi, psychiatrycznymi czy chorobami skóry.
Na pewno rozpoznanie celiakii wymaga przestrzegania ścisłej diety bezglutenowej do końca życia. Nie ma natomiast jednoznaczej odpowiedzi w przypadku nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten. Aktualnie wydaje się, że jest to na tyle niejednorodna choroba, że sytuacja osób z tym problemem może być różna. Część z nich wymaga ścisłej diety bezglutenowej do końca życia. U części natomiast możliwe będzie w przyszłości ponowne wprowadzenie glutenu do diety. Być może zależy to od istnienia predyspozycji genetycznej w kierunku celiakii i takie osoby będą musiały przestrzegać diety bezglutenowej trwale. Możliwe też, że w tej grupie osób będzie część pacjentów z nierozpoznaną celiakią. U nich każda śladowa ilość glutenu w diecie będzie prowokować nawrót układowego stanu zapalnego.
Myślę, że do pytania warto podejść nie tylko w kontekście ilości glutenu, ale też jego jakości. Biała mąka pszenna, której spożywamy zazwyczaj najwięcej, pozbawiona jest błonnika i witamin obecnych w mące z pełnego przemiału. Zawiera natomiast dużo prostych węglowodanów, które niekorzystnie wpływają na gospodarkę węglowodanową. Dlatego opisany sposób odżywiania plus niedobór błonnika i siedzący tryb życia mogą przyczyniać się do otyłości i zaburzeń metabolicznych. Ale problem ten może też wystąpić przy diecie bezglutenowej, jeśli swój jadłospis opieramy głównie na wysoko przetworzonych produktach, z dużym udziałem cukrów prostych i tłuszczów trans. Przy tym jemy też mało świeżych warzyw, owoców, roślin strączkowych, orzechów i pestek będących źródłem błonnika i mikroelementów ważnych dla zdrowia. Dlatego przestrzegam przed myśleniem, że bezglutenowy oznacza zdrowszy.
Jeśli jednak gluten nam nie szkodzi, warto sięgać po produkty zbożowe pełnoziarniste. Ale i ilość ma znaczenie, właśnie z powodu sporego udziału węglowodanów. Warto też wiedzieć, że wiele wysoko przetworzonych, paczkowanych produktów zawiera ukryty gluten (np. słodycze czy wędliny). To powoduje, że jemy go znacznie częściej, niż jesteśmy tego świadomi. Na podstawie odkrycia profesora Fasano wiemy, że gluten powoduje nieszczelność bariery jelitowej nawet u osób zdrowych. Jeśli więc spożywamy go praktycznie co chwilę (w posiłkach i przekąskach), bariera jelitowa nie ma szansy na regenerację. To może doprowadzić do przechodzenia antygenów pokarmowych czy fragmentów bakterii na drugą stronę bariery, pobudzania układu immunologicznego i przewlekłego zapalenia. Warto więc brać pod uwagę i jakość glutenu w diecie, jak i jego ilość.
* Dr Alessio Fassano to światowej sławy gastroenterolog, pediatra, profesor wizytujący na wydziale medycznym Uniwersytetu Harvarda, założyciel Ośrodka Badań nad Celiakią w Massachusetts General Hospital w Bostonie – pierwszej placówki badawczo-leczniczej w USA, która się specjalizuje w celiakii, alergii na zboża i nadwrażliwości na gluten.
Napisała: Hanna Borowska
Redaktorka, dziennikarka, science writerka, certyfikowana konsultantka ds. żywienia. Macierzyństwo sprawiło, że zainteresowanie tematyką zdrowotną zmieniło kierunek jej ścieżki zawodowej. Odbyła kilkanaście szkoleń i kursów w kraju i za granicą z zakresu dietetyki, medycyny funkcjonalnej, aromaterapii. Pasjonuje ją niezbadana moc mikrobiomu człowieka. Ukończyła z wyróżnieniem Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW. Przez wiele lat związana z Euroradio.fm.
Gość: Ewa Jakubowska
Kapsułka nikalab zachwyca nie tylko wyglądem, ale też swoim działaniem. Przy jej produkcji zastosowaliśmy 2 innowacyjne technologie - DRcaps® i DUOCAP®. DRcaps®...
Branży farmaceutycznej poświęciłam całe moje zawodowe życie. Rynek suplementów diety znam więc doskonale. Substancje bez udowodnionej skuteczności, nieefektywne dawki, długie listy wypełniaczy i formy, których często w ogóle nie przyswajamy, wielokrotnie wspomagane przekłamaną reklamą i nieekologicznymi opakowaniami...Nie było marki, którą mogłabym, również jako farmaceuta, polecać z pełnym przekonaniem. Dlatego stworzyliśmy nikalab. Substancje czynne tylko od wyselekcjonowanych europejskich dostawców. Formulacje stworzone we współpracy z lekarzami, w oparciu tylko i wyłącznie o substancje o potwierdzonej w badaniach klinicznych skuteczności. Innowacyjna technologicznie kapsułka gwarantująca optymalne wchłanianie z przewodu pokarmowego. Przemyślane i mądre dopełnienie zdrowej diety. A wszystko dostarczone we w pełni biokompostowalnym opakowaniu, wprost do domu.Polecam!
Większość dostępnych suplementów to strata pieniędzy - do takich wniosków doszłam kiedy spojrzałam na ten rynek przez mikroskop. Nieefektywne dawki (za małe lub za duże), formy substancji, których nie przyswajamy, długie listy wypełniaczy, substancje bez udowodnionej skuteczności klinicznej. Do tego - agresywne i nierzadko wprowadzające w błąd reklamy, dużo pięknych nieekologicznych opakowań. Nie mogłam znaleźć marki suplementów, której bym w pełni zaufała i która czułabym stawia na pierwszym miejscu moje zdrowie (i zdrowie naszej planety), a zamiast próbować zastępować mi zdrową dietę, mądrze ją dopełnia.Dlatego stworzyłam nikalab - dla siebie, mojej rodziny i przyjaciół. Chcę mieć jasność co do tego czym karmię moje ciało, mieć pewność, że jest to bezpieczne i wartościowe na co dzień.
Od lat jestem zaangażowany w branżę farmaceutyczną i suplementów diety. Wizja nikalab i stworzone przez nią portfolio suplementów diety (na razie dla kobiet) to całkowicie nowe podejście, stawiające na pierwszym miejscu zdrowie klientów i naszej planety.Starannie dobrane składniki od wyselekcjonowanych dostawców z Europy. Formulacje opracowane przez lekarzy, w oparciu o skuteczność składników potwierdzonych badaniami klinicznymi. Najnowsza technologia zamknięcia ich w kapsułkę, gwarantująca odpowiednią wchłanialność i wspierająca budowanie zdrowych nawyków. A wszystko to dostarczone w wysokiej jakości opakowaniach pochodzenia roślinnego, bezpośrednio do Twojego domu.Polecam. Dziś i na lata.
nikalab to firma tworzona przez moją siostrę, produkująca wysokiej jakości wegańskie suplementy diety mające za zadanie uzupełniać naszą codzienną dietę, z dbałości o urodę, dobre samopoczucie i zdrowie dziś i na lata.To co wyróżnia nikalab to transparentność wobec nas i poczucie odpowiedzialności za zdrowie nasze i naszej planety. W innowacyjnej kapsułce, która dla odpowiedniego wchłaniania, rozpuszcza się dopiero w jelicie cienkim, zamknięte są najwyżej jakości składniki od starannie wyselekcjonowanych dostawców z Europy. nikalab znacząco obniża ślad węglowy minimalizując ilość opakowań, a te które wykorzystuje są w pełni kompostowalne. A wszystko to dostarczone do Twojego domu, raz na 30 dni.
Większość dostępnych suplementów to strata pieniędzy – do takich wniosków doszłam, kiedy spojrzałam na ten rynek przez mikroskop. Nieefektywne dawki (za małe lub za duże), formy substancji, których nie przyswajamy, długie listy wypełniaczy, substancje bez udowodnionej skuteczności klinicznej. Do tego agresywne i nierzadko wprowadzające w błąd reklamy, dużo pięknych nieekologicznych opakowań.
Nie mogłam znaleźć marki suplementów, której bym w pełni zaufała. Żadna nie sprawiała, by czułam, że stawia na pierwszym miejscu moje zdrowie (i zdrowie naszej planety), a zamiast próbować zastępować mi zdrową dietę, mądrze ją dopełniała.
Dlatego stworzyłam nikalab – dla siebie, mojej rodziny i przyjaciół. Chcę mieć jasność co do tego, czym karmię moje ciało, mieć pewność, że jest to bezpieczne i wartościowe na co dzień.
Poznajcie nikalab - firmę tworzącą najwyższej jakości suplementy diety (na razie dla kobiet), w którą jestem zaangażowany. Firma jako jedyna na rynku może pochwalić się w pełni przejrzystym łańcuchem dostaw i współpracą z najlepszymi dostawcami składników aktywnych w Europie. Wykorzystuje najnowszą technologię - kapsułkę w kapsułce oraz DRcaps (delayed release) - gwarantując składnikom odpowiednią wchłanialność. Współpracuje z szeroką grupą naukowców i lekarzy. Przestrzega najwyższych standardów produkcji i kontroli jakości.Efektem są skuteczne produkty wspierające codzienne starania o zdrowie, dobre samopoczucie i promienny wygląd - dziś i na lata. Co więcej, są wygodne w stosowaniu, co wspiera zbudowanie i utrzymanie zdrowego nawyku przyjmowania ich na co dzień. Wystarczą w kapsułki dziennie, przyjmowane z jedzeniem lub bez, na raz, o dowolnej porze. Codziennie. Polecam.
Dbałość o zdrowie i dobre samopoczucie to suma codziennych zdrowych nawyków. Przedstawiam Wam nikalab, firmę, która tworzy najwyższej jakości suplementy diety (na razie dla kobiet) mające za zadanie uzupełniać naszą codzienna dietę.nikalab to przejrzysty łańcuch dostaw i współpraca z najlepszymi dostawcami składników aktywnych w Europie. Składy opracowane przez lekarzy w oparciu o wyniki badań klinicznych. Innowacyjna kapsułka docierająca do jelita cienkiego gwarantują odpowiednią wchłanialność składników. Prawdziwie ekologiczny system roślinnych opakowań, znacząco obniżający ślad węglowy. A do tego proces produkcji i kontroli jakości w standardzie jak dla leków.A to wszystko dostarczane pod nasze drzwi, co 30 dni.Polecam. Dziś i na lata.
Twoja opinia może zostać wykorzystana w naszej reklamie. Przeczytaj więcej w naszym Regulaminie. Także w opiniach dbamy o transparentność. Weryfikujemy czy pochodzą od regularnych klientów (nie osób z nami współpracujących) oraz czy są zgodne z przepisami prawa mającymi na celu ochronę konsumentów.