Jeśli nie kawa, to co?

Jedna filiżanka espresso zawiera do 65 mg kofeiny, zaś dzienne spożycie tej substancji nie powinno przekraczać 0,5 g. Teoretycznie oznacza to, że bezpiecznie można wypić nawet pięć filiżanek aromatycznego napoju. Faktem jest jednak, że kofeina wykazuje działanie moczopędne, zaś przy zwiększonym wydalaniu moczu następuje także utrata elektrolitów (sodu, potasu, magnezu). Jednak kawa zawiera także magnez, bilans nie jest więc ujemny. 

W jej składzie znajdziemy także związki, które mogą upośledzać wchłanianie innych minerałów w organizmie, np. żelaza¹. Poza tym kofeina jest związkiem, który może działać na niektóre osoby zbyt pobudzająco ze względu na mutacje genetyczne i problemy z metabolizowaniem tej substancji². Istnieją także szczególne grupy osób, którym zaleca się ograniczenie lub wykluczenie spożycia kawy (np. kobiety ciężarne i karmiące piersią, o czym przeczytasz w tym artykule).

Niezależnie od przyczyny, dla której szukasz alternatywy dla kawy, przyjrzyj się uważnie naszym propozycjom:

„Kawa“ z cykorii.

Jest to napój, który swoją popularną nazwę zawdzięcza smakowi – przypomina parzoną arabikę. Gotowy rozpuszczalny proszek z cykorii można kupić prawie w każdym supermarkecie. Nie zawiera kofeiny, ale w składzie ma wiele minerałów i witamin, dlatego jest bezpieczną opcją choćby dla osób, które zmagają się z nadciśnieniem. Wpływa za to pozytywnie na układ nerwowy, moczowy i pokarmowy, a także dodatnio wpływa na procesy oczyszczania organizmu, pomagając przy okazji zadbać o zdrowy wygląd włosów, paznokci i skóry.

Cykoria jest bogata w inulinę, wielocukier o bardzo pozytywnym działaniu na organizm. Wpływa on na obniżenie we krwi poziomu cukru i cholesterolu, sprzyja także obecności pożytecznych bakterii (Bifidobacteria i Lactobacilli³) oraz powoduje zwiększone wydzielanie żółci. Kawa z cykorii, choć pyszna i aromatyczna (i z mnóstwem prozdrowotnych właściwości) nie jest dla wszystkich. Ostrożnie powinny podchodzić do niej kobiety w ciąży i karmiące piersią, ponieważ brakuje badań na temat potencjalnego wpływu tej substancji na płód i dziecko (tak samo jak w przypadku większości ziół i naturalnych ekstraktów). Duże spożycie kawy z cykorii może także powodować wzdęcia. 

Kawa z żołędzi. 

Inaczej zwana “kawą partyzantów”, jest znana w Polsce od XIX wieku. Taką kawę piło się także podczas II wojny światowej, kiedy zwykła kawa była niedostępna. Przygotowuje się ją na bazie mielonych prażonych żołędzi, które gotuje się na ogniu z dodatkiem wody. Kawa żołędziowa jest źródłem magnezu, żelaza, potasu, fosforu i wapnia. Nie podrażnia żołądka, dlatego może być spożywana przez osoby z chorobami systemu trawiennego, i nawet przez kobiety ciężarne i karmiące piersią. Nie zawiera ani kofeiny, ani sodu, ani glutenu. Jest dostępna w sprzedaży w sklepach ekologicznych. 

“Kawa” z konopii.

Naturalnie bezkofeinowy napój o orzechowej nucie smakowej. Zawiera żelazo, cynk, magnez, wapń, fosfor oraz witaminy i pierwiastki śladowe. Przygotowuje się go z nasion konopii siewnych. Ten napój nie zawiera substancji psychoaktywnych i jest bezpieczny w spożyciu. Nie zawiera kofeiny. Gotowy proszek do przygotowywania takiej kawy można kupić w sklepach z produktami ekologicznymi. 

“Złote mleko”.

Fantastyczną opcją, która sprawdzi się zwłaszcza w jesienne i zimowe poranki, jest “złote mleko”. To pyszny w smaku i bardzo zdrowy napój, który od setek lat używany jest w tradycyjnej medycynie chińskiej oraz ajurwedzie. Swoje niezwykłe właściwości zawdzięcza połączeniu kurkumy i pieprzu, które rozpuszcza się w mleku – krowim lub roślinnym, świetnie sprawdzi się np. kokosowe. Złote mleko wzmacnia odporność i niweluje wiele dolegliwości – stosuje się go jako remedium na przeziębienie, stany zapalne i infekcje oraz rozstroje żołądka⁴. Jak go zrobić? Podgrzać dowolny rodzaj mleka, dodać kurkumę, pieprz, imbir, olej kokosowy lub masło klarowane. Można także dodać miód i cynamon, wówczas napój jest słodszy i bardziej sycący.

Przeciwzapalne właściwości kurkumy w połączeniu z czarnym pieprzem są szeroko znane i opisane – ponieważ zapalenia odgrywają rolę w chorobách przewlekłych, nowotworach, zespole metabolicznym czy chorobach serca, odpowiednia dieta – bogata w kurkumę – może zmniejszyć ryzyko wystąpienia tych schorzeń. Z powodu działania przeciwzapalnego kurkuma polecana jest w profilaktyce i leczeniu bólów występujących przy chorobie zwyrodnieniowej stawów oraz przy reumatoidalnym zapaleniu stawów. Kurkumę należy stosować w połączeniu z czarnym pieprzem, w którym znajduje się piperyna, związek, który nawet 20-krotnie zwiększa wchłanianie kurkuminy.

Yerba mate. 

Alternatywą kawy, która ma coraz większe grono zwolenników, jest także yerba mate. Jedna filiżanka zawiera 78 mg kofeiny, jest więc mocno pobudzająca, ale przy okazji jest bogata w antyoksydanty⁵, zawiera także minerały i witaminy (wapń, witaminy C i E, tiaminę, fosfor oraz żelazo). Yerbę można kupić w dobrych sklepach z herbatą lub tych ze zdrową żywnością. Jednak warto liczyć się z jej intensywnym gorzkawym smakiem, który nie każdemu zasmakuje. 

Matcha. 

Jest to rodzaj zielonej herbaty, który powstaje ze sproszkowanych liści. Dzięki temu napój dostarcza ponad 100 razy więcej przeciwutleniaczy niż zwykła zielona herbata⁶. Matchę często przygotowuje się na mleku – krowim lub roślinnym. Kubek matchy może zawierać nawet 100 mg kofeiny. Ten napój zawiera jednak także aminokwas L-teanina, który pomaga przedłużyć efekt energetyzujący, a jednocześnie złagodzić działanie kofeiny. L-teanina ma też właściwości poprawiające nastrój. 

Woda z cytryną.

Dobry pomysłem na energetyczny początek dnia jest także woda z cytryną, która zawiera dużą dawkę witaminy C (w okresie jesienno-zimowym może to być woda ciepła). To zapewni Ci energetyzujący zastrzyk i pomoże obniżyć poczucie zmęczenia⁷. Witamina C pełni także ważną rolę w budowaniu odporności, a także chroni skórę przed szkodliwym działaniem słońca. Przepis jest banalnie prosty – wystarczy woda i sok z połowy cytryny. 

Bibliografia:

1. Hurrell RF, Reddy M, Cook JD. Inhibition of non-haem iron absorption in man by polyphenolic-containing beverages. Br J Nutr. 1999 Apr;81(4):289-95. PMID: 10999016
2. Cornelis MC, Kacprowski T, Menni C, Gustafsson S, Pivin E, Adamski J, Artati A, Eap CB, Ehret G, Friedrich N, Ganna A, Guessous I, Homuth G, Lind L, Magnusson PK, Mangino M, Pedersen NL, Pietzner M, Suhre K, Völzke H; Swiss Kidney Project on Genes in Hypertension (SKIPOGH) team, Bochud M, Spector TD, Grabe HJ, Ingelsson E. Genome-wide association study of caffeine metabolites provides new insights to caffeine metabolism and dietary caffeine-consumption behavior. Hum Mol Genet. 2016 Dec 15;25(24):5472-5482. doi: 10.1093/hmg/ddw334. PMID: 27702941.
3. Shoaib M, Shehzad A, Omar M, Rakha A, Raza H, Sharif HR, Shakeel A, Ansari A, Niazi S. Inulin: Properties, health benefits and food applications. Carbohydr Polym. 2016 Aug 20;147:444-454. doi: 10.1016/j.carbpol.2016.04.020. Epub 2016 Apr 8. PMID: 27178951.
4. Nagpal M, Sood S. Role of curcumin in systemic and oral health: An overview. J Nat Sci Biol Med. 2013 Jan;4(1):3-7. doi: 10.4103/0976-9668.107253. PMID: 23633828; PMCID: PMC3633300.
5. Heck CI, de Mejia EG. Yerba Mate Tea (Ilex paraguariensis): a comprehensive review on chemistry, health implications, and technological considerations. J Food Sci. 2007 Nov;72(9):R138-51. doi: 10.1111/j.1750-3841.2007.00535.x. PMID: 18034743.
6. Weiss DJ, Anderton CR. Determination of catechins in matcha green tea by micellar electrokinetic chromatography. J Chromatogr A. 2003 Sep 5;1011(1-2):173-80. doi: 10.1016/s0021-9673(03)01133-6. PMID: 14518774.
7. Tardy AL, Pouteau E, Marquez D, Yilmaz C, Scholey A. Vitamins and Minerals for Energy, Fatigue and Cognition: A Narrative Review of the Biochemical and Clinical Evidence. Nutrients. 2020 Jan 16;12(1):228. doi: 10.3390/nu12010228. PMID: 31963141; PMCID: PMC7019700.